Forma odlewnicza

W czasie przedwojennych prac ziemnych na terenie dzisiejszego Podzamcza znaleziono jedną część dwudzielnej, kamiennej formy odlewniczej z wizerunkami brodatych twarzy. Wykonano ją ze steatytu zwanego też słoninowcem lub kamieniem mydlanym, który jest miękki i łatwy w obróbce. Zdaniem odkrywców służyć miała do odlewania haczyków do wędek i ciężarków do sieci. Rozwój badań pozwolił na zweryfikowanie tejże interpretacji. Dzisiaj najczęściej uważa się, że jest to forma do odlewu uchwytów niewielkich zawieszek, tzw. osełkowatych lub dzwoneczków. Uwagę zwracają przede wszystkim zróżnicowane wielkościowo wyobrażenia męskich twarzy o migdałowatym kształcie, z dużymi oczami i obfitym zarostem. Po wykonaniu odlewu uzyskiwano przedmiot z wizerunkiem czterech twarzy, uważany za okucie niewielkiej osełki. To właśnie policefaliczne wyobrażenia skłoniły badaczy do wniosku, że szczecińska forma ma związek z przedmiotami kultowo-symbolicznymi, takimi jak niewielkie osełki (zawieszki osełkowate) o odległych tradycjach sięgających VII stulecia, wywodzących się z kręgu anglosaskiego. Na południowe wybrzeże Bałtyku ideę tę mieli przynieść Skandynawowie w dobie wikingów. Istnieją opinie, że zawieszek osełkowatych używali Skandynawowie. Według innej teorii forma służyła do odlewania dzwoneczków. Jak dotąd nie znaleziono jednak dzwoneczków datowanych na wczesne średniowiecze z wyobrażeniami wielotwarzowymi lub innymi. Co ciekawe, forma szczecińska nie ma żadnych śladów użycia.

Anna Bogumiła Kowalska