Morsztyn pod Chocimiem

Juliusz Kossak pobierał lekcje rysunku we Lwowie u Jana Maszkowskiego, ale jego umiejętności w dużej mierze są wynikiem samokształcenia. Był nestorem rodu artystów (Wojciecha Kossaka, Zofii Kossak, Jerzego Kossaka, Marii Pawlikowskiej-Jasnorzewskiej, Magdaleny Samozwaniec). W centrum jego działalności artystycznej było pielęgnowanie polskości. W zbiorach Muzeum Narodowego w Szczecinie znajduje się obraz Alexander Morsztyn pod Chocimiem. Przedstawia pędzącego na siwku Aleksandra Morsztyna, późniejszego sekretarza królewskiego i wojewody wendeńskiego, który ciągnie na arkanie człowieka. W głębi po lewej stronie znajduje się osiodłany koń, obok niego widać mężczyznę z uniesioną szablą. Tuż nad nim i nad koniem widnieje rozwinięta turecka chorągiew i zarysy wojska. Po prawej, za palisadą z drzewa i fosą, pokazane zostało wojsko z polską chorągwią. W głębi jawi się zarys architektury Chocimia. Na pierwszym planie, przed rycerzem na koniu, pośrodku obrazu widoczna postać leży na ziemi, ze strzałami w kołczanie i mieczem w wykręconej ręce, a obok po lewej stronie tarcza. Po prawej, poniżej palisady sterczą z ziemi gołe stopy. Jest to scena z dzieła literatury staropolskiej pt. Wojna Chocimska Wacława Potockiego napisanego w 1670 roku, a upamiętniającego wydarzenia sprzed pięćdziesięciu lat Opowieść głosiła, że wojska polskie zwyciężyły pod dowództwem hetmana Karola Chodkiewicza nad armią turecką Osmana w 1621 roku, co mija się z faktami historycznymi. Bitwa została nierozstrzygnięta i zakończyła się zawieszeniem broni i porozumieniem. To nie był jedyny przypadek, gdy Juliusz Kossak sięgnął do twórczości Potockiego. Szczeciński obraz jest jedną z późniejszych wersji kompozycji, która była prezentowana wcześniej jako rycina dla „Tygodnika Ilustrowanego”. Jest to zobrazowanie sceny z czwartej części utworu.

Beata Małgorzata Wolska