10 groszy

Wprowadzenie w życie reform rządu Władysława Grabskiego na gruncie walutowym oznaczało wycofanie z obiegu marki polskiej, z jednoczesnym wprowadzeniem złotego. Działania rządu początkowo zmierzały do uspokojenia rozchwianego rynku poprzez szeroko zakrojoną politykę oszczędności budżetowych. Dopiero później zdecydowano się na wprowadzenie do obiegu nowej waluty. W myśl pierwotnych założeń niższe nominały miały być emitowane w postaci monet. Niemożność wyprodukowania odpowiedniej liczby bilonu zmusiła władze do wprowadzenia w jego miejsce biletów zdawkowych. W przypadku nominałów jedno- i pięciogroszowych posłużono się rozwiązaniem tymczasowym w postaci wtórnego wykorzystania połówek wycofanych z obiegu banknotów o nominałach 500 000 i 10 000 000 marek polskich. Bilety o wartości 10, 20 i 50 groszy otrzymały specjalnie przygotowaną szatę graficzną. W przypadku biletów dziesięciogroszowych była w kolorze niebieskim i na awersie w centralnym polu przedstawiała kolumnę Zygmunta na tle fragmentu Zamku Królewskiego w Warszawie. Po obu stronach wizerunku znalazły się podobizny awersu i rewersu monety dziesięciogroszowej, którą bilet tymczasowo zastępował. Na rewersie znalazł się wyłącznie tekst klauzuli prawnej wydrukowanej w kolorze brązowym. Niestety autor projektu nie jest znany.

Wszystkie bilety zdawkowe nie były zbyt dobrze chronione przed fałszerstwem. W zasadzie jedynym zabezpieczeniem był znak wodny w postaci regularnej plecionki z pasków. Bilety nie posiadały też oznaczenia serii i numeracji. Ich druk zlecono Państwowym Zakładom Graficznym w Warszawie. W okresie emisji wydrukowano łącznie 27 144 000 sztuk. W przeciwieństwie do banknotów emitowanych przez bank emisyjny, to jest początkowo Polską Krajową Kasę Pożyczkową, później Bank Polski, emitentem biletów zdawkowych był bezpośrednio Skarb Państwa. Wprowadzono je do obiegu 5 maja 1924 roku, choć na biletach wydrukowano datę 28 kwietnia tego roku. Ich okres obiegania był zatem stosunkowo krótki. Proces ściągania z rynku biletów dziesięciogroszowych, podobnie jak innych biletów zdawkowych, rozpoczęto, zgodnie z zapisem zawartym w klauzuli wydrukowanej na rewersie, 1 listopada 1924 roku, a wymiana trwała do 31 stycznia 1925 roku. Niestety nie oznaczało to końca obiegania pieniędzy tymczasowych na rynku polskim.

Leszek Poniewozik