Fotografia Bolesława i Eleonory Mameloków

Jedno z niewątpliwie najstarszych zdjęć w tej kolekcji. Naklejone na karton, wyraźnie przycięty – prawdopodobnie było eksponowane w ramce. Przedstawia, jak wskazuje Halina z Baruchów Mamelok, członków rodziny jej męża, najpewniej jej teściów (jakkolwiek określenie „Starzy” mogłoby hipotetycznie oznaczać również np. rodziców teścia lub teściowej). W zbiorach znajdowało się kilkanaście zdjęć rodzinnych Józefa Mameloka. Podpisy na zdjęciach ręką Haliny z Baruchów i dostępne źródła m.in. metrykalne pozwalają na sformułowanie ogólnego zarysu członków tej rodziny (jakkolwiek pogłębione badania genealogiczne być może przyniosłyby więcej informacji i zweryfikowały niektóre hipotezy).

Przede wszystkim znajdujemy w zachowanych XIX-wiecznych aktach metryki urodzenia piątki dzieci, których imiona powtarzają się w opisach zdjęć z kolekcji: Stanisława Mameloka (ur. 1862), Eweliny Mamelok (ur. 1865, zob. notę do zdjęcia MPOLIN-A25.1.53), Aleksandra (ur. 1868), Józefa (ur. 1872) i Franciszki (ur. 1875). To dzieci Bolesława i Eleonory Mameloków. Urodzone zostały w Praszce, miejscowości leżącej na wschód od Wrocławia, wewnątrz trójkąta: Kalisz–Wrocław–Częstochowa. Imiona Aleksander i Franciszka są wymieniane przez Halinę z Baruchów jako imiona brata i siostry jej męża Józefa, nie może być więc wątpliwości, że to ta właśnie rodzina, widocznie opuściła w późniejszym okresie Praszkę. Być może Mamelokowie mieszkali kiedyś we Wrocławiu, jak opisała ich Halina z Baruchów (zresztą zdjęcie portretowe przedstawiające najpewniej Bolesława Mameloka, MPOLIN-A25.1.46, wykonane zostało właśnie we Wrocławiu, a część rodziny pozostała we Wrocławiu do co najmniej lat 30., zob. zdjęcia MPOLIN-A25.1.54 i MPOLIN-A25.1.55).

Związani byli jednak także z Częstochową. Tam też zmarła Eleonora Mamelok – w 1897 r. W częstochowskiej księdze mieszkańców znajdujemy zapisy o Boruchu Mameloku, synu Majera i Ewy z domu Lind (!), urodzonym w Praszce 12.10.1936 r. Opisany jest (w dwóch wpisach z przełomu XIX i XX w.: w tomie 36 na s. 1170; w tomie 38 na s. 450) jako wdowiec, właściciel młyna. Imię Boruch (Baruch) – było, jak się więc okazuje, żydowskim imieniem Bolesława Mameloka. Także tylko jego żydowskie imię zapisane jest w metryce ślubu Mamelków – skądinąd pobrali się w 1860 r. odległym od Praszki o 20 km Wieluniu (jako jego rodzice Barucha/Borucha zostali wskazani Majer i Ewa – widocznie w ten sposób zapisano imię Chawa; podane w metryce imiona rodziców Eleonory z d. Kempińskiej: Joachim i Dorota).

Oba imiona widnieją w akcie zgonu Mameloka z 3.01.1910 (przedstawiony jako syn Majera i Chawy z d. Lindau (!) Mameloków). Zmarł w Warszawie. W „Kurierze Warszawskim” (nr z 4.01.1910, wyd. wieczorne, s. 8) dzieci, córki i synowe z rodzinami, oraz siostra (niestety nie znamy imienia) opublikowali nekrolog: „Bolesław Mamelok, b. przemysłowiec i obywatel m. Praszki, po ciężkich cierpieniach, zmarł d. 3-go stycznia r.b., przeżwszy lat 73. Wyprowadzenie zwłok z domu przy ulicy Złotej No 14 na cmentarz żydowski nastąpi d. 5-go stycznia r.b., o godz. 2-ej po południu […]”.

W opisie jednego ze zdjęć z kolekcji – MPOLIN-A25.1.49 (por. MPOLIN-A25.1.50) – wskazywane jest jeszcze jedno imię: Mirosław Mamelok (z żoną Bronią – Bronisławą?). W metrykach z guberni kaliskiej nie znajdujemy odpowiedniego aktu urodzenia. Zachował się jednak nagrobek na warszawskim cmentarzu przy ul. Okopowej, gdzie pochowany jest Mirosław Mamelok, urodzony w 1867 r., zmarły w 1913 r. (zob. fotografię nagrobka, dostęp 1.09.2021). Data urodzenia, jak widać, jest bliska datom urodzenia rodzeństwa i jest to zapewne kolejny syn Eleonory i Bolesława Mameloków. Zmarł w Sosnowcu, w którym pracował w firmie H. Reicher i S-ka, co wiemy z opublikowanego w numerze „Kuriera Wieczornego” z 16.12.1913 r. nekrologu. Z wydrukowanego nad tym pożegnaniem nekrologu rodziny (i z nekrologu z kolejnego numeru) wiemy, że nie miał dzieci – podpisana jest „Żona i Rodzeństwo”.

Przemysław Kaniecki

* * *

Lista źródeł archiwalnych dotyczących rodziny (większość niedostępna w zasobach internetowych):

Archiwum Państwowe w Łodzi, sygn. 39/1721/0, sygn. mikrofilmu 753122 (akt ślubu z 1860).

Archiwum Państwowe w Częstochowie, Akta stanu cywilnego Okręgu Bóżniczego w Częstochowie, sygn. 8/58/0, akta zbiorowe zgonów za 1897, nr aktu 115 (akt zgonu E. Mamelok).

Archiwum Państwowe w Warszawie, Akta stanu cywilnego wyznania mojżeszowego w Warszawie, sygn. 141, nr aktu 440, dostęp 28.09.2021 (akt zgonu B. Mameloka).

Archiwum Państwowe w Częstochowie, Akta stanu cywilnego Okręgu Bóżniczego w Praszce: akt nr 43 z 1868, akt nr 32 z 1872, akt nr 22 z 1875 (akty ur. Aleksandra, Franciszki i Józefa Mamelok).