Święta Apolonia

Za kolebkę malarstwa na szkle w Polsce uważa się Dolny Śląsk, gdzie w pobliżu hut w Kotlinie Kłodzkiej i w okolicach Jeleniej Góry mieściły się liczne pracownie malarskie. Obrazy tam powstające nie tworzyły jednorodnej grupy. Często przejmowały cechy stylowe z Podhala, Czech czy Słowacji. Malarstwo śląskie było silnie uzależnione także od sztuki oficjalnej, przechodziło ewolucję w stronę większej dekoracyjności i poszerzenia ikonografii. Zachowane niewielkich rozmiarów obrazy cechuje: delikatna linia rysunku w kolorze czerwieni lub brązowej sepii, partie ciała zaznaczone delikatnym cieniowaniem w tonacji szarej lub szaro-oliwkowej, fantazyjne dekoracje kwiatowe (stylizowane goździki lub róże) oraz kaligrafowane na ciemnym tle pod przestawieniami imiona świętych.

Najczęstszy na Śląsku był wizerunek św. Barbary, głównej patronki górników. Często przedstawiano również: Dzieciątko Jezus, Chrystusa Ukrzyżowanego, Grób Boży, Ecce Homo, św. Antoniego, św. Franciszka, św. Józefa lub św. Jana Nepomucena, a także różne wizerunki Matki Bożej, szczególnie z obrazu jasnogórskiego, oraz niespotykane nigdzie indziej: Matkę Boską z Barda Śląskiego i Matkę Boską Wambierzycką, czczone w lokalnych sanktuariach pielgrzymkowych. Wszystkie te postaci ukazywano jedynie w ujęciu popiersiowym, lekko przedłużonym ku dołowi, wypełniały sobą całą przestrzeń, zostawiając u góry tło przeznaczone na ornament kwiatowy.

W taki też sposób przedstawiano św. Apolonię, znaną w chrześcijaństwie jako patronkę wzywaną w chorobie zębów i dziąseł. Życie, a właściwie śmierć, świętej opisano między innymi w listach św. Dionizego Wielkiego o pogromie chrześcijan w Aleksandrii. Pod koniec 248 lub na początku 249 roku chrześcijanie zostali tam zaatakowani przez wyznawców innych religii – wyciągano ich z domów, ograbiano z dobytku, brutalnie mordowano. Jedną z takich osób była diakonisa (zakonnica) zajmująca się chorymi oraz dziećmi. Apolonia była wtedy osobą w podeszłym wieku. Mimo to torturami próbowano ją zmusić, by wyrzekła się wiary – połamano jej szczęki i wyrwano zęby. Następnie wywleczono za miasto, gdzie płonął stos. Tam postawiono ją przed wyborem: wyrzeknie się wiary albo zostanie wrzucona żywcem do ognia. Poprosiła o chwilę na zastanowienie, a następnie sama rzuciła się w płomienie.