Plakietka

Okrągła plakieta z wizerunkiem konnego rycerza, wypełniającym niemal całkowicie jej powierzchnię, pokryta emalią z dekoracją en grisaille na czarnym tle ze złoceniami. Przedstawienie ożywiają kolorystyczne akcenty detali w tonacji niebieskiej, zielonej, ugrowej i fioletu. Siwego, w prawo zwróconego, galopującego konia dosiada brodaty rycerz w pełnej zbroi i hełmie z pióropuszem, z czekanem w prawym ręku. U jego prawego boku zwisa szeroka pochwa z osadzonym w niej mieczem. Nad plecami unosi się rozwiany pędem wiatru płaszcz. Koń okryty ozdobnym czaprakiem z niebieskimi frędzlami. Na wysokości zadu konia, na czapraku, widoczny wizerunek wspiętego lwa. Wokół skraju górnej krawędzi widoczna inskrypcja pisana złotymi literami (częściowo wykruszona): „Hector Troianus”.

Hektor był najstarszym synem Priama, króla Troi, i Hekaby, mężem Andromachy. Uznawano go za najdzielniejszego bohatera trojańskiego, będącego postrachem greckiego wojska. Przepowiednie mówiły, że do czasu, kiedy będzie żył, Troja nie upadnie. Wyzwany na pojedynek przez Achillesa mszczącego śmierć swojego przyjaciela Patroklosa, zginął z jego ręki. Po zwycięstwie Achilles, przywiązawszy do wozu ciało Hektora, obwiózł je wokół Troi. W końcu wydał ciało zrozpaczonemu ojcu za okup i zezwolił na wyprawienie uroczystego pogrzebu.

Plakieta należy do cyklu dekoracyjnych przedstawień z wizerunkami „Dziewięciu bohaterów”. W zbiorach wilanowskich znajduje się jeszcze druga plakieta z tego cyklu – z przedstawieniem Jozuego. Temat dzielnych mężów, znany również jako „Bohaterowie świata” czy „Dziewięciu mężnych”, był szczególnie popularny w późnym średniowieczu za sprawą poematu Jacques’a de Longuyon pt. Les Voeux du paon (ok. 1310). Wychwalano w nim cnoty, takie jak: odwaga, wierność i honor. Ich personifikacjami stali się bohaterowie antyczni (Hektor, Aleksander Macedoński, Juliusz Cezar), starotestamentowi (Jozue, Dawid, Juda Machabeusz) i chrześcijańscy (król Artur, Karol Wielki, Gotfryd de Bouillon).

Wg szczątkowych informacji źródłowych należy przypuszczać, że kolekcja emalii limuzyjskich w Wilanowie tworzona była zapewne przez Aleksandra Potockiego, a poszerzana przez jego syna – Augusta.

Plakieta była pokazywana warszawskiej publiczności podczas Wystawy starożytności i przedmiotów sztuki w 1856 r. w pałacu hr. Augustostwa Potockich przy Krakowskim Przedmieściu 32 dziś: Muzeum Uniwersytetu Warszawskiego). Opisano ją w katalogu tej wystawy wspólnie z plakietą Wil.203 pod pozycją 804.

Joanna Paprocka-Gajek