Amfora

Niezdobiona amfora dwuucha z cylindryczną szyjką została odkryta na początku lat 80. XIX wieku przez leśniczego Paschego ze szczecińskiej wyspy Radolin, przy jednym z niewielkich, piaszczystych pagórków zwanych Haselberge (pol. Leszczynka) na przyległej wyspie Czarnołęka.

Znalezisko unikatowego wówczas na Pomorzu naczynia z młodszej epoki kamienia wywołało niemałe poruszenie w Towarzystwie Historii i Starożytności Pomorza, które gromadziło w Szczecinie regionalne zabytki archeologiczne. W ślad za odkryciem, w lipcu 1882 roku, przeprowadzono niewielkie badania archeologiczne, w których uczestniczyli również członkowie Berlińskiego Towarzystwa Antropologii, Etnologii i Prahistorii, w tym jego prezes profesor Rudolf Virchow, wybitny naukowiec, lekarz, antropolog i prehistoryk, z pochodzenia Pomorzanin. Podobne badania podjęto kilka tygodni później na sąsiednim pagórku.

W efekcie wykopalisk stwierdzono, że piaszczyste wzniesienia na wyspie Czarnołęka były wielokrotnie zasiedlane w epoce kamienia, epoce brązu i wczesnym średniowieczu. Odkryto tutaj liczne ułamki naczyń glinianych, wyroby z krzemienia, w tym fragment siekiery i grocik strzały, a także żarno kamienne. Najrzadsze w opinii prof. R. Virchowa i dr. Ingvalda Undseta z Oslo fragmenty zdobionej ceramiki neolitycznej rozdzielono pomiędzy zbiory szczecińskie i berlińskie.

W ostatnich dekadach XIX wieku dokonano na Pomorzu szeregu odkryć grobów, osiedli i różnego typu depozytów (np. złożonych w bagnie) z młodszej epoki kamienia. Podziały kulturowe i chronologiczne neolitu, opracowywane na ich podstawie już od końca tego stulecia, pozwoliły powiązać znaleziska z Czarnołęki z ludnością kultury amfor kulistych zamieszkującą tereny od północno-zachodnich Niemiec po Ukrainę u schyłku IV i w 1. połowie III tysiąclecia BC.

Krzysztof Kowalski