Harpun z jednym zadziorem

Harpun kościany z jednym zadziorem znaleziono podczas eksploracji złóż margla w 1889 roku w pobliżu Gniewina, pow. wejherowski. Do zbiorów dawnemu Gesellschaft für Pommersche Geschichte und Altertumskunde w Szczecinie przekazał go pastor Trapp z Gniewina. Harpun został wykonany z kości śródstopia nieokreślonego gatunku zwierzęcia jeleniowatego. Pierwszym etapem produkcji było wycięcie fragmentu kości długiej, którą następnie odpowiednio formowano poprzez struganie i skrobanie narzędziami krzemiennymi, pozostawiającymi na powierzchni liczne charakterystyczne ślady. Wierzchołek harpuna został dodatkowo wygładzony, najpierw najpewniej łodygami skrzypu polnego, który w pradziejach używany był podobnie jak dzisiejszy papier ścierny, a następnie miękką skórą wyprawioną metodą wędzenia nad dymem. Większość śladów wytwórczych, zwłaszcza przy wierzchołku harpuna, zatarło się w wyniku długotrwałego użytkowania. Kościane harpuny są znaleziskami dosyć częstymi w północnej części Europy. Wiele z nich zachowało się do naszych czasów w torfowiskach, gdzie były odkrywane w trakcie eksploatacji złóż torfu w XIX wieku. Używane były do połowu ryb przez ludność zbieracko-łowiecką w schyłkowym okresie paleolitu, w środkowej epoce kamienia – mezolicie oraz w okresie przejściowym pomiędzy mezolitem a neolitem. Dobrze sprawdzały się także jako groty strzał, oszczepów i włóczni, których używano do polowań na duże ssaki. Dokładny wiek harpuna z Gniewina niezwykle trudno ustalić. Można go datować ogólnie na mezolit i protoneolit (ok. 9600–4100 BC).

Michał Adamczyk