
Lampka chanukowa (hebr. chanukija)
ante 1960
Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN
W świecie skojarzeń nie ma odpowiedzi błędnych. Jedno słowo może wywołać cały szereg myśli. Wszystko zależy np. od tego, czym się zajmujemy na co dzień, co lubimy robić i co jeszcze przed chwilą zaprzątało naszą głowę. A ponieważ ludzie bardzo różnią się od siebie, to i odpowiedzi mogą czasem zdumiewać. Przyjrzyjmy się skojarzeniom ze słowem „światło”.
Wyobraź sobie, że podczas sondy ulicznej podchodzi do Ciebie dziennikarz. Słyszysz jedno słowo i musisz bez zastanowienia powiedzieć na głos to, co jako pierwsze przyszło Ci do głowy.
.
.
.
Naszym hasłem jest:
.
.
.
.
.
.
Wywiad z Sarą (31 lat, lekarka)
Dziennikarz: Pierwsze skojarzenie ze słowem „światło”.
Sara: Religia. Ależ to było proste! Jestem Żydówką, dlatego pomyślałam o swojej religii, czyli judaizmie.
Dziennikarz: Proszę opowiedzieć, co się kryje za tym skojarzeniem.
Sara: W judaizmie światło ma bardzo duże znaczenie. Można powiedzieć, że ma nawet swoje własne święto. To Chanuka, którą nazywa się także Świętem Poświęcenia albo właśnie Świętem Świateł. Trwa osiem dni. Każdego wieczoru w lampce lub świeczniku, zapala się świece. Pierwszego wieczoru zapalamy pierwszą od prawej strony. Drugiego, pierwszą i kolejną. Trzeciego – dwie wcześniejsze i kolejną, i tak dalej.
Dziennikarz: Taki świecznik ustawia się na stole?
Sara: Powinien stać w drzwiach domu lub w oknie – tak, by był widoczny dla osób na zewnątrz.
Dziennikarz: Dlaczego jest to ważne?
Sara: Ponieważ światło ma przypominać każdemu, kto je zobaczy, o cudzie, który wydarzył się w II w. p.n.e. w Judei, czyli na terenie dzisiejszego Izraela. Był to czas, kiedy próbowano narzucić Żydom inną religię, wtargnięto też do Świątyni w Jerozolimie. Wybuchło powstanie żydowskie, dzięki któremu udało się odzyskać Świątynię i przywrócić w niej zwyczaj zapalania wiecznego ognia. Przy tej okazji zdarzyła się niezwykła rzecz. Znaleziono naczynie z oliwą, której powinno wystarczyć na jeden dzień, lecz światło paliło się o wiele dłużej, bo aż przez osiem dni. Chanuka upamiętnia to wydarzenie.
Wywiad z Krzysztofem (56 lat, archeolog)
Dziennikarz: Pierwsze skojarzenie ze słowem „światło”.
Krzysztof: Kaganek.
Dziennikarz: Kaganek? To dość zaskakujące. Proszę wyjaśnić.
Krzysztof: Kaganek to niewielkie naczynie, które w starożytności służyło do oświetlania. Był to rodzaj lampki na oliwę. Znalezienie takiego cuda to ogromna radość dla każdego archeologa.
Dziennikarz: A jak działa taka lampka?
Krzysztof: Pośrodku znajduje się miseczka z otworem – przez niego wlewa się łatwopalną oliwę. W środku umieszcza się knot, którego koniec wystaje przez otwór w dzióbku. Taki zamoczony w oliwie knot doskonale się pali.
Dziennikarz: Czy ten kaganek ma jakiś związek z powiedzeniem „nieść kaganek oświaty”, czyli działać tak, żeby jak najwięcej osób mogło się uczyć i mieć dostęp do wiedzy?
Krzysztof: Właśnie tak. Dawniej, żeby móc się uczyć po zmroku, trzeba było zapalić taki kaganek. Z połączenia nauki i światła wzięło się właśnie to przysłowie.
Wywiad z Adamem (42 lata, artysta malarz)
Dziennikarz: Pierwsze skojarzenie ze słowem „światło”.
Adam: Caravaggio. Mój malarski mistrz. Ale nie chodzi tylko o jego obrazy, lecz o to, co wniósł do historii malarstwa.
Dziennikarz: Proszę o tym opowiedzieć.
Adam: Caravaggio żył na przełomie XVI i XVII w. we Włoszech. Cechą charakterystyczną jego dzieł jest to, że są one zwykle bardzo ciemne, lecz mają jeden lub kilka fragmentów rozświetlonych. Wydaje mi się, że nikt w całej historii malarstwa nie potrafił tak umiejętnie posługiwać się światłem i cieniem, a co za tym idzie – kontrastem.
Dziennikarz: Czy wielu artystów poszło w jego ślady?
Adam: Sława Caravaggia dotarła m.in. do odległych (biorąc pod uwagę ówczesne kryteria) Niderlandów. Tam tworzył chociażby Jan Lievens i wielu innych, którzy inspirowali się obrazami utalentowanego Włocha.
Wywiad z Piotrem (29 lat, architekt)
Dziennikarz: Pierwsze skojarzenie ze słowem „światło”.
Piotr: Neony.
Dziennikarz: Takie uliczne?
Piotr: Tak, te które widujemy na ulicach naszych miast. W ciągu dnia nie zwracamy na nie uwagi, ale już po zmroku rozświetlają się wszystkimi kolorami. Dla mnie jako architekta jest to bardzo ciekawe zjawisko. Prawdziwą popularnością neony cieszyły się w Polsce w latach 50. XX w. Co ciekawe, nie miały one wcale reklamować czegoś, lecz raczej sprawić, by ulice stały się bardziej nowoczesne. Neony często projektowano razem z budynkami, a to dawało poczucie spójności.
Dziennikarz: Ma pan jakiś swój ulubiony neon?
Piotr: Bardzo wiele. Ale może podam inny przykład. Podoba mi się, że są artyści, którzy używają neonów do tworzenia swojej sztuki. Jednym z nich jest Hubert Czerepok. Swoimi pracami potrafi dać nam do myślenia albo np. podważyć jakiś stereotyp. Bardzo podoba mi się takie kreatywne podejście do neonu.
Wywiad z Anną (36 lat, nauczycielka)
Dziennikarz: Pierwsze skojarzenie ze słowem „światło”.
Anna: Oświecenie. Widzę, że zaskoczyłam pana tą odpowiedzią. Ale to wszystko dlatego, że właśnie z uczniami omawiam tę epokę.
Dziennikarz: Czyli jest pani nauczycielką.
Anna: Tak, uczę języka polskiego. Ale muszę też dodać, że oświecenie to jeden z moich ulubionych tematów.
Dziennikarz: Dlaczego?
Anna: Podoba mi się pomysł, by wszystko rozbłysło światłem wiedzy i rozumu. Lubię, gdy opieramy się na nauce i dowodach. W oświeceniu podoba mi się także powrót do starożytności. W tym czasie prowadzono wykopaliska we Włoszech i dokonano wielu odkryć – odnaleziono liczne rzeźby, ale i całe miasto, Pompeje, zasypane na skutek wybuchu wulkanu. Jednak nie można powiedzieć, że XVIII-wieczni artyści starali się tylko naśladować starożytnych. Na przykład Antonio Canova – włoski rzeźbiarz – inspirował się antykiem, ale czerpał też np. z baroku. W Polsce jego dzieło można zobaczyć w Muzeum-Zamku w Łańcucie.
Dziennikarz: Skoro o muzeach mowa, to przecież w oświeceniu powstały pierwsze tego typu miejsca otwarte dla publiczności.
Anna: Otóż to! Czasem nie zdajemy sobie sprawy, jak wiele dzisiaj zawdzięczamy tej epoce.
Barok – główny kierunek w kulturze europejskiej, którego trwanie datuje się od końca XVI w. do XVIII w. W sztuce cechował się przepychem, dekoracyjnością i kontrastami. Barok wyodrębnił się we wszystkich dziedzinach sztuki: architekturze, literaturze, teatrze, plastyce i muzyce.
Judaizm – religia wyznawana przez Żydów; judaizm to wiara w jednego Boga. Najważniejszą księgą dla wyznawców judaizmu jest Tora.
Niderlandy – historyczna nazwa obszarów nad Morzem Północnym, obejmujących dzisiejszą Belgię, Holandię i Luksemburg.
Oświecenie – epoka w dziejach kultury europejskiej, która nastąpiła po baroku. Jej głównym wyróżnikiem było poznawanie świata za pomocą rozumu. Oświecenie przypada na wiek XVIII, a za miejsce jego narodzin uznaje się Francję.
Starożytność – okres w historii obejmujący dzieje od powstania pierwszych cywilizacji do około V wieku n.e. Termin ten stosuje się dla obszarów Bliskiego Wschodu, Europy i Afryki Północnej, na których w starożytności rozwinęły się wielkie cywilizacje, m.in. babilońska, egipska, grecka i rzymska. Niekiedy zamiennie dla Grecji i Rzymu używa się terminu „antyk”.
Stereotyp – uproszczone przekonanie lub opinia o charakterze oceniającym dotycząca grupy społecznej lub jej członków, która bazuje na jednym elemencie np. płci, wieku, wyznawanej religii, narodowości czy orientacji psychoseksualnej. Stereotyp przypisuje danej grupie lub jej członkom pewne uogólnione cechy, zacierając jednocześnie rzeczywiste i indywidualne różnice między ludźmi. Stereotypy są często przyjmowane bezrefleksyjnie, a powtarzające je osoby nie zadają sobie trudu, by poznać bliżej daną grupę społeczną lub osobę i zweryfikować stereotyp samodzielnie. Powstałe w ten sposób oceny mają często charakter krzywdzący. Stereotypem jest np. opinia, że kobieta nie może być żołnierzem (stereotyp z uwagi na płeć) lub że każdy Niemiec ceni porządek (stereotyp z uwagi na narodowość).
Żydzi – wyznawcy religii zwanej judaizmem; przez wieki osiedlali się w wielu miejscach na całym świecie, m.in. w Polsce. W roku 1948 powstało państwo Izrael, w którym mieszka wielu Żydów.
Znaleziono 5 obiektów
Silomäki, Jari
1997 — 2001
Muzeum Narodowe w Szczecinie
Królikowski, Konrad
2011
Muzeum Narodowe w Szczecinie
AGA AB, Sztokholm (1904-2000)
1950 — 1959
Muzeum Narodowe w Szczecinie
odkryj ten TEMAT
Muzeum Narodowe w Lublinie
odkryj tę ŚCIEŻKĘ
Ścieżka edukacyjna
0/500
Używamy plików cookie, aby ułatwić Ci korzystanie z naszego serwisu oraz do celów statystycznych. Plikami cookie możesz zarządzać, zmieniając ustawienia swojej przeglądarki internetowej. Więcej informacji w Polityce prywatności.
Używamy plików cookie, aby ułatwić Ci korzystanie z naszego serwisu oraz do celów statystycznych. Plikami cookie możesz zarządzać, zmieniając ustawienia swojej przeglądarki internetowej. Więcej informacji w Polityce prywatności.
Zarządzaj plikami cookies:
Ten rodzaj plików cookies jest niezbędny do funkcjonowania serwisu. Możesz zmienić ustawienia swojej przeglądarki tak, aby je zablokować, jednak strona nie będzie wtedy działała prawidłowo.
WYMAGANE
Służą do pomiaru zaangażowania użytkowników i generowania statystyk na temat serwisu w celu lepszego zrozumienia, jak jest używany. Jeśli zablokujesz ten rodzaj cookies nie będziemy mogli zbierać informacji o korzystaniu z serwisu i nie będziemy w stanie monitorować jego wydajności.