![MNS/M/928 Sekstant Kelvin & Hughes - ujęcie z przodu; Sekstant z lunetką o długości od 7,2 do 10,5 cm. Sekstant zbudowany z czarnej, metalowej, odlewanej ramy w kształcie wycinka koła, łączonej wewnętrznie kratownicą w obrysie trójkąta o wymiarach : wysokość 10 centymetrów, długość umieszczonej osiowo ruchomej alidady 22,5 centymetra, promień limbusa 21,5 centymetrów, Alidada porusza się po wyskalowanym boku trójkąta – limbusie, wykonanym ze stali. Na limbusie znajdują się oznaczenia: przy początku skali SER.No.67674 przy końcu skali Made In Great Britain. Na rozszerzonym końcu ramienia znajduje się okienko z kreską indeksową, przez które widać podziałki limbusa. Kreska indeksowa wskazuje ustawienie alidady z dokładnością do 1 stopnia. Przy zakończeniu rozszerzenia znajduje się śruba zakończona bębenkiem z podziałką minutową z białego plastiku. Do bębenka przylega podziałka noniusza dająca możliwość odczytu kąta. Śruba ślimakowa zazębia się zębatką naciętą na krawędzi mosiężnej ramy. Na końcu obudowy znajduje się uchwyt zaciskowy wyłączający śrubę, która dociskana jest płaską stalową sprężyna. W połowie długości ramy zamocowane jest małe prostokątne lusterko w metalowej oprawie o wymiarach 3x4,2, którego górną część stanowi szybka. Za lusterkiem trzy przesłony o różnym stopniu przyciemniania. Przed kolejnym, dużym, prostokątnym lustrem o wymiarach 4,8x3 cm, w metalowej ramie w kolorze obudowy cztery przesłony o różnych stopniach przyciemniania. Naprzeciw małego lustra gwintowany uchwyt do mocowania lunetki, umożliwiający stabilne wkręcenie lunetki. Skala na ramie posiada oznaczenia od -5 stopni do +125 stopni.](/brepo/panel_repo/2024/02/13/8didia/contain-360-1000-max-mns-m-928-diga5698-m.jpg)
Sekstant Kelvin & Hughes
1951 — 1975
Muzeum Narodowe w Szczecinie
Jest częścią kolekcji: Historia nawigacji
Wynalezienie zarówno oktantu jak i sekstantu przypisuje się najczęściej angielskiemu matematykowi John'owi Hadley'owi (1682–1744), jednak w tym samym czasie nad bardzo zbliżonym wynalazkiem pracował szklarz i astronom-samouk Thomas Godfrey (1704–1749) z Filadelfii. Oba instrumenty, wzorowane były na kilkadziesiąt lat wcześniejszym, jednak opublikowanym po jego śmierci, projekcie Isaaka Newtona (1642–1727) i służą do pomiaru wysokości ciał niebieskich nad horyzontem, a także kątów poziomych i pionowych między obiektami. Podstawowa różnica między nimi polega na wielkości limbusa, czyli zaokrąglonej podstawy z podziałką kątową, która w przypadku sekstansu stanowi wycinek 1/6 okręgu, a w przypadku oktantu 1/8.
Dzięki zastosowaniu lusterek zmniejszono ryzyko błędów pomiarowych, które w niewielkim stopniu zależały już od obserwatora, rejestrującego poprzez oktant pozycję gwiazdy i horyzontu jednocześnie. Miało do duże znaczenie na morzu, gdy statkiem nieustająco bujały fale. Do tego, instrument mógł być używany zarówno w dzień jak i w nocy. Użyteczność oktantu i sekstantu sprawiła, że do około 1780 roku wyparły one większość poprzednio używanych przyrządów pomiarowych.
W 1767 roku opublikowane zostały szczegółowe tabele zawierające kalkulacje dla tzw. odległości księżycowej (ang. lunar distance), na podstawie których dokonujący pomiarów ciał niebieskich żeglarz mógł ustalić czas Greenwich, a dzięki temu obliczyć długość geograficzną na jakiej się znajdował. Choć sama metoda znana była od XVI wieku, to skomplikowane i długotrwałe obliczenia powodowały, że nie była stosowana na morzu. W pomiarach odległości księżycowej zastosowanie znalazł sekstant, jednak oktant miał do tego celu zbyt małą skalę na limbusie, dlatego w 2. połowie XVIII w. stopniowo wychodził z użycia.
Prezentowany egzemplarz wyprodukowany został przez niemiecką firmę założoną w Hamburgu w 1816 roku przez Szkota, William'a Campbell'a zajmującą się produktami optycznymi i przez pewien okres także nautycznymi. Campbell działa do dziś, zaopatrując rynek niemiecki i amerykański w wysokiej jakości okulary.
Leszek Kocela
Autor / wytwórca
Rodzaj obiektu
oktant
Technika
produkcja seryjna
Tworzywo / materiał
mosiądz, heban, kość
Pochodzenie / sposób pozyskania
zakup
Czas powstania / datowanie
Miejsce powstania / znalezienia
Właściciel
Muzeum Narodowe Szczecin
Numer identyfikacyjny
Lokalizacja / status
1951 — 1975
Muzeum Narodowe w Szczecinie
1983-02-28
Muzeum Narodowe w Szczecinie
około 1976
Muzeum Narodowe w Szczecinie
odkryj ten TEMAT
Muzeum Okręgowe w Toruniu
odkryj tę ŚCIEŻKĘ
Ścieżka edukacyjna