5 złotych

W okresie międzywojennym w obiegu pojawiło się wiele rodzajów banknotów. Początkowo wynikało to głównie z sytuacji gospodarczej kraju, który odbudowywał się po okresie niewoli. Konieczność walk o utrzymanie niepodległości oraz trudna sytuacja ekonomiczna niejednokrotnie zmuszały kolejne rządy do sięgania po rozwiązania tymczasowe, także w zakresie finansów państwa. Reforma Władysława Grabskiego przyniosła stabilizację też w przypadku polityki pieniężnej. Kolejnym trudnym okresem, z jakim przyszło się zmierzyć państwu polskiemu, był wielki kryzys gospodarczy zapoczątkowany w tak zwany czarny czwartek, 24 października 1929 roku. W pewnym sensie nominał pięciozłotowy można uznać za pierwszy banknot polski okresu wielkiego kryzysu, decyzja o jego emisji została bowiem podjęta 2 stycznia 1930 roku. Do obiegu trafił jednak dopiero 15 września 1934 roku, czyli już po przejściu fali kryzysu.

Banknot pięciozłotowy zapoczątkował też nowy zwyczaj Banku Polskiego polegający na wprowadzaniu do obiegu pojedynczych banknotów, które dodatkowo powstawały według odmiennych projektów, niełączących się ze sobą ani pod względem stylistycznym, ani graficznym. Jedynym w miarę stałym elementem był szeroki, niezadrukowany margines zawierający znak wodny. Najczęściej przedstawiał on władcę Polski, choć i tu nie było pełnej konsekwencji, banknot dwuzłotowy z 1936 roku bowiem marginesu nie posiadał, natomiast na banknotach dwudziesto- i pięćdziesięciozłotowych z tego samego roku znak wodny przedstawiał Emilię Plater i generała Jana Henryka Dąbrowskiego.

W przypadku banknotu pięciozłotowego jego projekt został stworzony przez Ryszarda Kleczewskiego, grafika Polskiej Wytwórni Papierów Wartościowych, druk zaś zlecono drukarni Węgierskiego Banku Narodowego (Magyar Nemzeti Bank). Tam też wykonano ryt płyty drukarskiej, czego dokonał austriacki grafik i rytownik Franke Ruppert. Jako główny motyw awersu wykorzystano wizerunek wzorowany na obrazie Kasztelanka autorstwa Jana Matejki.

Ciekawostką jest fakt, że w przypadku banknotów pięciozłotowych z 1930 roku występują różnice w wysokości i kroju liter oznaczających serię emisji. Większość ma litery o wysokości 3 mm, niektóre serie zaś – 3,38 mm. Prezentowany egzemplarz należy do serii CP, co oznacza, że w jego przypadku litery serii mają 3 mm wysokości.

Leszek Poniewozik