Portret Joanny Kramsztykówny

Roman Kramsztyk portretował swą kuzynkę Joasię, córkę Andrzeja i Ireny z Silbermintzów Kramsztyków, co najmniej dwukrotnie. Raz jako kilkuletnie dziecko (por. MPOLIN-M165), drugi raz w połowie lat 30. XX wieku. Według relacji Joanny „artysta bardzo nie lubił rodzinnego nagabywania z prośbą o portrety i długo trzeba było na nie czekać, gdyż rodzina unikała płacenia” (R. Piątkowska, „Między «Ziemiańską» a Montparnassem. Roman Kramsztyk”, Warszawa 2004, s. 239). Mimo tej niechęci w dorobku malarza pozostało wiele portretów członków rodziny, a delikatny, pełen dziewczęcego uroku portret Joasi ma w sobie najważniejsze cechy twórczości wielkiego malarza: wyczucie koloru, ekspresję, zmysł obserwacji i poczucie humoru.

Malarz nie mógł przypuszczać, że za kilka lat Joanna z Kramsztyków Prochaska (1926–2011) odegra ważną rolę w przeżyciu ukrywającej się pod Warszawą rodziny. W obliczu zagrożenia w czasie niemieckiej okupacji stała się jedyną łączniczką ze światem swoich ukrywających się rodziców i babci Felicji z Mutermilchów Kramsztykowej. Przez całą wojnę zawsze nosiła przy sobie, jak tarczę, książeczkę do nabożeństwa i obrazek z wizerunkiem św. Teresy (które także zostały przekazane do zbiorów Muzeum POLIN, zob. MPOLIN-A9.3.1).

Dar Krzysztofa i Janusza Prochasków.

Renata Piątkowska