500 marek polskich

Odradzające się w 1918 roku państwo polskie stanęło w obliczu wyzwań związanych z odbudową zrujnowanego wojną kraju oraz przezwyciężeniem dziedzictwa niewoli. Jego pozostałością były odmienne systemy prawne, gospodarcze i finansowo-pieniężne ziem polskich funkcjonujących dotąd w ramach państw zaborczych. Toteż w chwili zakończenia I wojny światowej na naszych ziemiach obok pieniędzy austro-wegierskich, niemieckich i rosyjskich funkcjonowały ukraińskie karbowańce i griwny oraz bony emitowane przez władze lokalne. Trudna sytuacja polityczno-gospodarcza młodego państwa nie pozwalała na utworzenie Banku Polskiego i waluty narodowej. Dlatego ustanowiono, że do tego czasu  funkcję instytucji bankowej będzie pełnić powołana jeszcze przez Niemców Polska Krajowa Kasa Pożyczkowa (PKKP) emitująca marki polskie (mkp). Okupacyjne emisje tej instytucji nie straciły ważności i były traktowane na równi z nowymi markami. Zwolnienie z PKKP niemieckiego personelu nie sparaliżowało jej działania. Była w tym wielka zasługa dyrektora Zygmunta Chamca, związanego z PKKP od momentu jej powstania.

W pierwszej kolejności wprowadzono do obiegu zgromadzone jeszcze przez Niemców zapasy mkp, a następnie przystąpiono do druku nowych emisji. Omawiany banknot 500 mkp był pierwszym pieniądzem papierowym niepodległej Polski i funkcjonował od 11 lutego 1919 do 1 stycznia 1924 roku. Jego nieoryginalna grafika, zaczerpnięta wprost ze 100 mkp z okresu okupacji niemieckiej, wynikała z potrzeby zaoszczędzenia czasu koniecznego do wykonania projektu i matryc.

Drukowany w Państwowej Drukarni w Wiedniu banknot wyróżnia bogata, roślinna ornamentyka oraz wizerunek wznoszącego się nad chmurami Orła Białego, umieszczonego w ukoronowanej, owalnej tarczy na czerwonym tle. Cechą charakterystyczną zapełnionego ornamentyką rewersu są tarcze z przedstawieniem głowy bogini Minerwy – patronki literatury, sztuki, wiedzy oraz rozumu.
Elementem zabezpieczającym banknot, obok trudnej do podrobienia giloszowej ornamentyki, był znak wodny w formie mozaiki.

Siła nabywcza 500 mkp w początku 1919 roku stanowiła równowartość płaszcza męskiego podszytego futrem.

Tomasz Markiewicz