Globus fizyczny Ziemi

Globus fizyczny Ziemi, datowany po 1924, a przed 1931 rokiem, w skali 1 : 50 mln, to egzemplarz niezwykle rzadki. Do kolekcji Dworku Wincentego Pola został zakupiony w 2012 roku. Dopiero na początku 2018 roku, podczas opracowywania katalogu globusów do wystawy, udało się potwierdzić, iż jest to pierwsza edycja z mapą profesora Eugeniusza Romera. Został opracowany w Instytucie Kartograficznym profesora Franciszka Romera, a wykonany w Zakładzie Kartograficznym „Książnica-Atlas” SA we Lwowie i wydany nakładem firmy POMOC SZKOLNA Sp. z o.o. w Warszawie. Jako jedyny globus wydany przez „Książnicę-Atlas” z mapą E. Romera nie ma tytułu, oznaczonych granic politycznych i roku powstania. Ustalenie daty to często praca detektywistyczna wymagająca wiedzy z zakresu historii kartografii. Pomocnych wskazówek należy poszukiwać na mapie globusa i w treści legendy-metryczki. Pierwsza krańcowa data – „po 1924 roku” – wynika z dwóch faktów: w tym czasie Instytut Kartograficzny E. Romera funkcjonował już pod taką nazwą oraz widniejąca nazwa Leningrad dla Sankt Petersburga obowiązywała od 1924 roku. Drugą datę – „przed 1931 rokiem” – uzasadnia sposób przedstawienia na mapie Antarktydy, która niemal w całości jest pokryta kolorem białym, identyczne jak na mapach w atlasie E. Romera z 1931 roku.

Skala barw na globusie nie jest jeszcze dobrze dobrana i bogata, widoczna jest gorsza dokładność i ostrość druku, czcionki zaś nie są nowoczesne i delikatne. Ramię, na którym zamontowano kulę, jest określane jako model „Lech” dla globusów E. Romera. Kolejne wydania globusów lwowskiej „Książnicy-Atlas” z 1934, 1935 i 1938 roku zdecydowanie się różnią od opisywanego obiektu także rodzajem podstawy. Tu spotykamy się z drewnianą, masywną, wyższą o 9 cm od tych w kolejnych wydaniach. W 2019 roku prywatny kolekcjoner z Elbląga podczas krakowskiej aukcji antykwarycznej zakupił drugi egzemplarz tego globusa.

Grażyna Połuszejko