Medal Pamiątkowy Za Wojnę 1918-1921

W trwającej od 14 lutego 1919 do 18 marca 1921 roku wojnie polsko-bolszewickiej wzięło udział prawie milion żołnierzy Wojska Polskiego, w tym 738 tysięcy rezerwistów. Przez wiele lat od jej zakończenia brakowało odznaczenia upamiętniającego wysiłki wszystkich, którzy przeszli przez front, bowiem przywróconym najwyższym polskim odznaczeniem wojennym, Orderem Virtutti Militari oraz ustanowionym w 1920 roku Krzyżem Walecznych, uhonorowywano jedynie najdzielniejszych żołnierzy. 

Z inicjatywą medalu pamiątkowego wystąpił w 1924 roku poeta i dziennikarz warszawski Artur Oppman (1867–1931), który w 1920 roku sam, jako 53-letni ochotnik, zaciągnął się do piechoty. Wskazywał potrzebę uhonorowania tych, którzy w najcięższych dla kraju chwilach, spełnili swój obowiązek żołnierski, a dotychczas nie otrzymali od państwa żadnej, symbolicznej choćby satysfakcji.

Medal Pamiątkowy Za Wojnę 1918–1921 ustanowiono jednak dopiero w 1928 roku, w 10. rocznicę odzyskania przez Polskę niepodległości. Jako odznaczenie wojskowo-cywilne, obejmujące również obcokrajowców i cywilów, choć przyznawany był w szczególności poległym i rannym na polu walki oraz żołnierzom Wojska Polskiego, pełniącym służbę czynną przez okres 5 miesięcy. Okres ten ulegał skróceniu do 3 miesięcy w przypadku żołnierzy z formacji liniowych, a do 2 jeśli byli ochotnikami.

Autorem projektu plastycznego medalu był kapitan Antoni Dziedzicki (1877 – po 1933). Na awersie umieszczono orła w koronie z krzyżem Orderu Wojskowego Virtutti Militari na piersi. Kolorystycznie wstążka medalu nawiązywała do obu najważniejszych odznaczeń wojskowych tego okresu, czyli Orderu Wojskowego Virtuti Militari oraz Krzyża Walecznych. Egzemplarz ze zbiorów Centrum Dialogu Przełomy prezentowany jest jednak na jednobarwnej wstążce zastępczej.

Paula Sendra