Grzechotka-pisanka

Gliniane grzechotki w kształcie jajek, pokryte kolorowym szkliwem, należą do znalezisk archeologicznych wiązanych ze sferą sacrum. Odkrywane są głównie na cmentarzyskach, w pochówkach szkieletowych kobiecych, męskich i dziecięcych, wraz z innymi przedmiotami uznawanymi za cenne lub prestiżowe, takimi jak elementy uzbrojenia i biżuteria. Najczęściej uważane są za wyroby pracowni szklarskich działających na terenie Rusi Kijowskiej, gdzie wytwarzano szkliwione płytki ceramiczne. Pisanki uważane są czasem za ich produkty uboczne.

Obecność glinianych pisanek, a także skorupek jaj w grobach wczesnośredniowiecznych wiąże się z głęboko zakorzenioną wiarą w odrodzenie życia. Jajko w wielu tradycjach i kulturach na świecie od pradziejów uważane jest za symbol odnawiającego się życia, a nawet za początek wszechświata. Ważną rolę jajko odgrywa w rodzimej tradycji i obrzędowości ludowej. Jest symbolem płodności i zdrowia. Skorupki jaj umieszczane pod progiem lub pod węgłami domów jako ofiary zakładzinowe miały zapewnić mieszkańcom pomyślność, szczęście i zdrowie. Wierzono, że jajko przetoczone po ciele chorego przejmie jego chorobę i przyczyni się do uzdrowienia.

Cmentarzysko w Cedyni, z którego pochodzi gliniana pisanka wchodziło w skład rozległego kompleksu osadniczego z grodem i osadami otwartymi. Już w 1957 roku podjęto badania wykopaliskowe, które z przerwami trwały do 1985 roku. Łącznie odkryto blisko 1600 pochówków, głównie szkieletowych, w tym 272 datowane na X–XII wiek.

Anna Bogumiła Kowalska