5 złotych

Po początkowej euforii wywołanej odzyskaniem przez Polskę niepodległości rychło okazało się, że przed władzami odrodzonego państwa stoją niezwykle trudne zadania. W polityce wewnętrznej najpoważniejsza okazała się integracja państwa złożonego z trzech odrębnych organizmów. W sferze gospodarczej istotnym problemem był odziedziczony po zaborcach system pieniężny. Oprócz marek, koron i rubli w obiegu znajdowały się marki polskie emitowane od 1916 roku na terenie podlegającego Niemcom Generalnego Gubernatorstwa Warszawskiego, tak zwane ostruble na terenach wschodnich, zajętych przez Niemcy i Austro-Węgry w wyniku ofensywy 1915 roku, a nawet ukraińskie hrywny. W tej sytuacji potrzebą chwili było ujednolicenie obiegającej waluty. Już 5 lutego 1919 roku Ministerstwo Skarbu zapowiedziało wprowadzenie nowej waluty polskiej, która miała nosić nazwę lech. Odnośny dekret został nawet podpisany przez Józefa Piłsudskiego, jednak ostatecznie sięgnięto po bardziej umotywowaną historycznie – w czym niemała zasługa numizmatyka Mariana Gumowskiego – nazwę złoty. W tym samym roku podjęto decyzję o druku banknotów złotowych o nominałach od 1 do 5000 złotych. Wszystkie nosiły na awersie jako termin emisji datę 28 lutego 1919 roku. Banknoty o nominale 5 złotych wyemitowano w nakładzie 16 784 622 sztuk, co dawało równowartość 83 923 110 złotych. Druk, podobnie jak banknotów jedno-, dwu-, dziesięcio-, dwudziesto- i pięćdziesięciozłotowych, powierzono drukarni Banku Francuskiego. Spośród innych banknotów wyróżniały się wyobrażoną na awersie postacią Józef Poniatowskiego. Na wszystkich pozostałych umieszczono popiersie Tadeusza Kościuszki. Niestety, w przypadku wszystkich banknotów nie wiadomo, kto opracował projekt graficzny. Banknoty złotowe do obiegu trafiły dopiero 28 kwietnia 1924 roku, w wyniku tak zwanej reformy Władysława Grabskiego. Potrzeba chwili zadecydowała, że pierwszym pieniądzem odrodzonego państwa stała się marka polska. Trudna sytuacja polityczna i gospodarcza zmusiła do sięgnięcia po rozwiązanie tymczasowe. Ponieważ na terenach odrodzonej Polski najliczniej obiegającym środkiem płatniczym była marka polska, ona to 15 stycznia 1920 roku stała się na ponad cztery lata jedynym prawnym środkiem płatniczym.

Leszek Poniewozik