Taniec

Urodzony w Moskwie Marian Tomaszewski (1904–1968) rozpoczął naukę w rosyjskim gimnazjum, lecz po rewolucji październikowej przeniósł się z rodzicami do Polski. Matura w Państwowym Seminarium Nauczycielskim Męskim im. Juliusza Słowackiego w Lublinie (1926) umożliwiła przyszłemu malarzowi zatrudnienie w oświacie, z którą związał niemal całe życie zawodowe. Po uzyskaniu dyplomu na warszawskiej Akademii Sztuk Pięknych uczył rysunku w stołecznych szkołach średnich.

W okresie okupacji hitlerowskiej wrócił do Lublina, gdzie otrzymał funkcję instruktora na kursach plastycznych Janiny Miłosiowej (1896–1983), a później w niemieckiej Szkole Malarsko-Rysunkowej. Równolegle do działalności pedagogicznej Tomaszewski brał udział w podziemnym życiu kulturalnym. Po wyzwoleniu miasta tworzył zręby instytucji z Tymczasowym Zarządem Związku Zawodowego Artystów Plastyków, którego został prezesem.

Doświadczenia lubelskie wpłynęły na powierzenie mu misji organizacji życia artystycznego w Szczecinie, gdzie dotarł we wrześniu 1945 r. W Wojewódzkim Wydziale Kultury i Sztuki pełnił funkcję referenta do spraw plastyki, w lokalnym oddziale ZZAP – wiceprezesa, zakładał Towarzystwo Krzewienia Kultury na Pomorzu Zachodnim i Wolne Studium Sztuk Plastycznych (od 1947 r. Szkoła Sztuk Plastycznych, a od 1948 – Państwowe Ognisko Kultury Plastycznej), którego został kierownikiem.

Wspomnienia wojenne i pionierskie zaangażowanie stały się głównym tematem jego dzieł i połączyły trwale ze środowiskiem szczecińskim mimo powrotu artysty do Warszawy w 1951 roku. W stolicy założył w 1953 roku Państwowe Ognisko Kultury Plastycznej, zachowując żywy kontakt ze sztuką dzieci, która obok dzieł Pabla Picassa (1881–1973), Fernanda Légera (1881–1955) i tak zwanej rzeźby prymitywnej pozostały wiodącą inspiracją formalną. W obrazie Taniec (1956) Tomaszewski wykorzystał wzorce sztuki naskalnej Buszmenów. Rok później, podczas paryskiego stypendium, mógł oglądać ich oryginały obok innych artefaktów kultur pierwotnych i pozaeuropejskich w Musée de l’Homme – rezerwuarze motywów wizualnych międzynarodowej moderny.

Szymon Piotr Kubiak