Postać przodka

Dogonowie to lud żyjący w okręgach Bandiagara, Duentza i Bankass, w południowo centralnej części Republiki Mali. Nieliczne osadnictwo Dogonów można też spotkać w północnej części Burkina Faso. Sztuka Dogonów tworzona jest przede wszystkim do celów religijnych. Według ich mitologii, twórcą wszechświata jest bóg Amma, jednak mieszkańcy Masywu Bandiagara poświęcają mu niewiele uwagi, koncentrując się na różnego typu przodkach, którzy są pośrednikami między żywymi, a ostatecznymi siłami wszechświata. To z nimi związana jest większość dogońskich rytuałów. Wśród antenatów można wyróżnić kilka kategorii. Jedną z nich stanowią pierwsi przodkowie stworzeni przez Ammę – cztery pary doskonałych bliźniąt. W tradycji ustnej zachowały się tylko imiona męskich bliźniaków: Binu Seru, Amma Seru, Lebe Seru i Dyungo Seru. Według Dogonów wywodzi się od nich cała ludzkość. Ogotemmeli Dolo, dogoński mędrzec w rozmowie z Marcelem Griaulem wyraził się o nich tymi słowami: „Było ośmioro głównych przodków, narodzonych z pierwszej pary ludzi uformowanej przez boga. Czworo starszych było płci męskiej, czworo młodszych – żeńskiej. Jednak dzięki wyjątkowemu darowi natury potrafili zapładniać się sami, ponieważ każdy z nich był podwójny i dwupłciowy. Od nich wywodzi się osiem rodów dogońskich”.

Kolejną grupą dogońskich antenatów są różni binu, czyli nieśmiertelni przodkowie z czasów gdy na ziemi nie było śmierci. Ostatnią najliczniejszą kategorią są zaś zmarli członkowie wszystkich rodów nazywani wagem, co tłumaczy się dosłownie jako „ci, którzy są daleko”. Statuetki przedstawiające przodków stawiane są na licznych ołtarzach im poświęconych.

Ewa Prądzyńska