Tod mit Frau im Schoss | Śmierć z kobietą na kolanach

Kompozycja przedstawia starą kobietę siedzącą na ziemi i dźwigającą ułożoną poprzecznie postać młodej kobiety. Staruszka, personifikacja Śmierci, obejmuje ją rękoma i pochylając głowę przytula się do leżącej na jej dłoni głowy zmarłej. Otwarte usta zmarłej wydają się całować dłoń staruszki-Śmierci. Forma kompozycji zaczerpnięta została z przedstawienia pasyjnego Matki Boskiej opłakującej syna, Chrystusa, którego atrybutem jest korona cierniowa leżąca obok ręki Śmierci. Jednak wymowa tej pracy Kollwitz nie sprowadza się do tego nawiązania do Pasji. Kompozycja zawiera niezwykłą metaforę odnoszącą się do trudnego do uniesienie przez młodą kobietę ciężaru życia. Przedstawienie starej osoby, która obdziela uczuciem zmarłą mówi, że dopiero śmierć jest prawdziwym wybawieniem, aktem łaski dla zwykłego człowieka dźwigającego swój ciężki los.

Grafika wykonana została na przełomie 1920 i 1921 roku techniką drzeworyt langowego (z klocka ciętego wzdłuż słojów) i odbita na papierze czerpanym oraz sygnowana ołówkiem. Odbitka pochodzi z teki Jahrbuch der Original-Graphik, III Jahrgang, Ausgabe C (Rocznik oryginalnej grafiki, R. 3, wydanie C) redagowanej przez Hansa Wolfganga Singera, wydanej w 1921 roku w Berlinie przez Wohlgmuth und Lissner Kunstverlagsgesellschaft.

Käthe Kollwitz, z domu Schmidt, urodziła się w 1867 roku w Königsbergu w Prusach Wschodnich, a zmarła w 1945 roku w Moritzburgu w Saksonii. Po prywatnych lekcjach rysunku w rodzinnym mieście studiowała malarstwo i rysunek w szkole prowadzonej przez Związek Artystek Berlińskich. Była między innymi uczennicą Karla Stauffer-Berna. Kontynuowała naukę malarstwa w Monachium, w Szkole Artystek u Ludwiga Hertericha. Istotny wpływ wywarło na nią dzieło Maksa Klingera Leben (Życie) Opus VIII. Po latach nauki zakończonych w 1890 roku pracowała początkowo we własnym atelier w Królewcu. Już w następnym roku wyszła za mąż za lekarza, Karla Kollwitza i przeniosła się do Berlina. Pierwsze próby graficzne podjęte w Królewcu uwieńczyła pełnym dramatyzmu cyklem Ein Weberaufstand (Powstanie tkaczy). Cykl eksponowany na Wielkiej Berlińskiej Wystawie Sztuki jury wystawy, do którego należał między innymi Max Liebermann, postanowiło nagrodzić złotym medalem. Jednak ze względu na to, że autorem dzieła była kobieta, cesarz Wilhelm II nie wyraził zgody. Kollwitz była rzeźbiarką i graficzką niezwykle utalentowaną, nowatorską. Jej ekspresjonistyczne dzieła poruszały tematy odzwierciedlające kondycję społeczeństwa, piętnowały niesprawiedliwość kapitalistycznych stosunków, szczególnie dramatyczny los kobiet. Były też protestem przeciwko wojnie. W 1919 roku artystka jako pierwsza kobieta została wybrana do Pruskiej Akademii Sztuki.

Ewa Gwiazdowska