Konik - rekwizyt obrzędowy

W okresie Bożego Narodzenia i zapustów przez wsie przechodziły wesołe orszaki przebierańców, które odwiedzały domostwa i składały mieszkańcom życzenia pomyślności i dostatku. Wśród kolędników obecne były postaci ludzkie, takie jak: Dziad, Cygan czy Żyd, głównymi bohaterami były jednak zwierzęce maszkary. Jedną z nich, występującą częściej w czasie zapustów niż Bożego Narodzenia był koń. Jego obecność w pochodzie kolędników wiązała się z cechami, jakie w wierzeniach ludowych zwykle przypisywano temu silnemu i pięknemu zwierzęciu. Koń symbolizował męstwo, dumę, witalność, płodność i zdrowie. To właśnie te cechy miał przekazać mieszkańcom domostwa hulający i skaczący po izbie konik. W niektórych regionach znany był zwyczaj kolędowania z żywym koniem, przystrojonym kolorowymi wstążkami i kwiatami z papieru Kolędujący obchodzili z koniem izbę lub okrążali stół zgodnie z pozornym ruchem słońca.(…) Zwyczaj ten połączony był ze składaniem życzeń i sypaniem ziarna, co było — jak się zdaje — formą starszą od widowiska z konikiem. Pomyślną wróżbę stanowiło to, gdy zwierzę w domu napaskudziło, co indagowane osoby uznawały zgodnie za zapo¬wiedź powodzenia w gospodarstwie przez cały rok (Józef Nowak „Zespoły kolędnicze z kozą i z koniem na tomaszowskim pograniczu polsko-ukraińskim”). Prezentowany konik obrzędowy pochodzi z początku XX wieku, prawdopodobnie z okolic Pyrzyc. Łeb i szyja końska wykonane z drewna i obciągnięte wyprawioną skórką przedstawione są bardzo realistycznie. Co charakterystyczne zwierzę jest białe, albowiem białe konie symbolizują życie. Koń jest wyrobem jednostkowym, domowym, jego wykonawca nie jest znany. Pierwotnie znajdował się w zbiorach Pommersches Landesmuseum Stettin.

Agnieszka Słowińska