Poemat o mieście Lublinie

Poemat o mieście Lublinie powstał w 1934 roku i jest zwieńczeniem cyklu wierszy poświęconych Lublinowi – „surrealistycznej stolicy” poetyckiego świata Józefa Czechowicza. Mówiąc o tym utworze, musimy pamiętać o jego antenatach, o całej rodzinie tekstów z nim spowinowaconych, o jego bogatej „genealogii”, sięgającej 1929 roku, kiedy Czechowicz zamieścił w liście do Gralewskiego rękopis pierwszej wersji wiersza Lublin z dala.

Na tekst Poematu… składają się wiersze Czechowicza z tomu Stare kamienie, które są połączone prozą poetycką oraz wzbogacone zaproponowanym przez poetę podkładem muzycznym. Utwór został opracowany przez Czechowicza jako scenariusz słuchowiska radiowego, o czym świadczą uwagi zamieszczone na marginesach rękopisu: „Muzyka jako tło (kołysanka), najlepiej skrzypce, wiatr, zegary z wież” itd. Pierwszą realizacją radiową Poematu… było słuchowisko Lublin nadane w cyklu „Kwadranse Poetyckie”, które – poświęcone pięknu ojczystej ziemi – przybliżały poszczególne miasta i regiony Polski. Pierwsza emisja audycji odbyła się 9 lipca 1937 roku w programie ogólnopolskim Warszawa I (Raszyn). Wydarzenie zostało zapowiedziane na łamach „Anteny” 4 lipca 1937 roku oraz dwukrotnie w „Expressie Lubelskim”, 7 i 9 lipca 1937 roku. Z informacji prasowych dowiadujemy się, że w słuchowisku wystąpili Antoni Bohdziewicz, znakomity radiowiec i recenzent filmowy, oraz Irena Kwiatkowska, wówczas młoda, dobrze zapowiadająca się aktorka, która dopiero rozpoczynała karierę sceniczną, a także trwającą prawie sześćdziesiąt pięć lat współpracę z Polskim Radiem.

Jak wynika ze wspomnień poety i jego przyjaciół, Czechowiczowi nieobcy był dyskretny urok flaneurowania. Potwierdzają to również wiersze autora Kamienia, w których niejednokrotnie pojawia się motyw przechadzki. Z „rozkołysania krokami” wyrasta również Poemat… – liryczny opis nocnej wędrówki ulicami Lublina podczas pierwszej lipcowej pełni Księżyca. Koleje wiersze oraz narracyjne intermedia dokładnie określają trasę poetyckiej peregrynacji. W Poemacie… przestrzeń realna – za sprawą personifikacji, animizacji i wielu innych zabiegów mityzujących – przeobraża się jednak w rzeczywistość poetycką, wpisaną w plan ponadczasowy, uniwersalny, w czas wiecznego trwania.