Kościół św. Michała w Lublinie

Teka Lublin należy do dojrzałych dzieł graficznych Leona Wyczółkowskiego (1852–1936), który grafice poświęcił ponad trzydzieści lat swojej działalności artystycznej, zarzucając na jej rzecz malarstwo olejne. Graficznym medium zainteresował się około roku 1900. Już jako dojrzały, uznany artysta zaczął analizować możliwości techniczne między innymi akwaforty, akwatinty, algrafii, fluoroforty i przede wszystkim litografii. Dzięki zbliżonym efektom odbitki litograficznej do rysunku i malarstwa oraz możliwościom eksperymentowania, które najbardziej odpowiadały preferencjom i temperamentowi Wyczółkowskiego, litografia stała się ulubioną techniką artysty. Cykle prac graficznych publikował w niskonakładowych tekach poświęconych pejzażowi oraz architekturze polskich miast. W panoramicznych miejskich widokach, ujęciach zabytkowych budowli i odtwarzanych z pietyzmem detalach architektonicznych łączył umiejętność dokumentacyjną z niezwykłą pasją indywidualnego odczuwania architektury.

Teka Lublin stanowi jeden z najpiękniejszych portretów graficznych miasta, który artysta uzupełnił trzema planszami niezwiązanymi z architekturą. Należą do nich dwie wersje Sosenek i Stara lipa w Piotrawinie. Wyczółkowski przygotował rysunkowe szkice podczas pobytu w Lublinie w 1918 roku. Złożoną z siedemnastu plansz autolitograficznych tekę wydano rok później w Krakowie w dwudziestu egzemplarzach. Po wydrukowaniu założonego przez artystę nakładu kamienie litograficzne zostały zniszczone, co w przypadku Wyczółkowskiego było częstą praktyką i nadawało jego odbitkom unikatowy charakter. Kościół św. Michała Archanioła, zlokalizowany na staromiejskim wzgórzu, w samym sercu Starego Miasta, był najważniejszą świątynią Lublina. Zapoczątkowany w XVIII wieku okres postępującej ruiny kościoła doprowadził w połowie XIX wieku do jego rozbiórki. Artysta, chcąc włączyć widok świątyni do teki Lublin, był zmuszony sięgnąć do dostępnych źródeł ikonograficznych, wzorując planszę na widoku Adama Lerue zamieszczonym w Albumie Lubelskie. Dość wierne powtórzenie schematu kompozycyjnego i wynikająca z niego sztywność zagubiły lekkość i finezję właściwą innym planszom teki, podporządkowanym często wrażeniowej impresji i chęci uchwycenia niepowtarzalnego klimatu miasta.

Anna Hałata