Kieł narwala - `róg jednorożca`

Kieł narwala

Spiralnie skręcony kieł narwala jednozębnego (Monodon monoceros) został osadzony w kamiennej podstawie, wspartej trzema wolutami na drewnianym cokole. W średniowieczu i w epoce nowożytnej wierzono w Europie, że ów kieł to w rzeczywistości róg jednorożca, zwierzęcia opisywanego przez autorów starożytnych, w bestiariuszach, a nawet w Septuagincie (tłumaczeniu Starego Testamentu na grekę). Przykładowo, według Fizjologa (tekstu spisanego w epoce wczesnochrześcijańskiej) „jest to zwierzę małe, podobne do koźlęcia, bardzo groźne. Ze względu na jego ogromną siłę myśliwy nie może się do niego zbliżyć. Jednorożec ma jeden róg pośrodku głowy” (Fizjolog, przeł., wstępem i przypisami opatrzyła K. Jażdżewska, Warszawa 2003, s. 44). Jednorożce często przedstawiano w sztuce sakralnej jako symbol Chrystusa lub w portretach, gdzie symbolizowały czystość i niewinność. Wierzono także, że róg jednorożca (alikorn) to cudowne panaceum na wszelkie dolegliwości. Z powyższych powodów „róg jednorożca” był niezwykle poszukiwany przez kolekcjonerów. W swoich zbiorach posiadali go możnowładcy całej Europy – królowie, książęta, a nawet papieże. Spis dóbr w skarbcu warszawskim króla Jana III wymienia m.in. następujący przedmiot: „rybia kość w puzdrze cała czyli Jednoroziec”.Ten ostatni opis wskazuje, że już w XVII wieku zdawano sobie sprawę, że ów róg należy nie tyle do spolegliwego wobec dziewic zwierzęcia o białej sierści podobnego do konia czy koziołka, co do istoty żyjącej w morzach. Rzeczowy opis morskiego jednorożca znalazł się dziele duńskiego naturalisty Ole Worma (1588-1654). Wyjaśniał on, że jest to „wieloryb, którego ludy północne nazywają narwalem” (Museum Wormianum, Leyden 1655, s. 282). Mimo że jeszcze do końca XVII, a nawet w XVIII wieku niektórzy utrzymywali, że mityczne jednorożce istnieją, a nawet, że widzieli je na własne oczy, to owe przekonania odchodziły

jednorożec, bestiariusz, Fizjolog, symbol Chrystusa, Chrystus, kolekcja, kolekcja królewska, Jan III, Ole Worm, Museum Wormianum