Denar Bolesława Kędzierzawego

Pozbawienie tronu seniora piastowskiej dynastii Władysława Wygnańca (1138–1146) umożliwiło przejęcie władzy w dzielnicowej Polsce jego przyrodniemu bratu Bolesławowi Kędzierzawemu (1146–1173). Spośród uprawnień związanych z zakresem jego suwerennej władzy miał wyłączne prawo do emisji pieniądza.

W czasie dwudziestu siedmiu lat panowania Bolesław Kędzierzawy wyemitował kolejno kilka typów denarów, różniących się wyobrażeniami. Wprowadzaniu ich do obiegu towarzyszyła wymiana typu poprzedniego, według korzystnego dla emitenta przeliczenia (na przykład trzy denary stare za dwa nowe). Osiągany z tego tytułu zysk – najczęściej na poziomie kilkudziesięciu procent – skarbowi książęcemu przynosił znaczny dochód. Dokonywana często wymiana wywoływała społeczne niezadowolenie, które w pewnych okolicznościach mogło przerodzić się w bunt. By tego uniknąć, Bolesław Kędzierzawy uległ wpływowi możnych i nie podążył śladem swojego poprzednika, ograniczając częstotliwość wymiany co 4–5 lat.

Po emisji denara z przedstawieniem księcia na tronie, z mieczem na kolanach i głową św. Wojciecha w relikwiarzu na stronie odwrotnej (1146–1152) do obiegu został wprowadzony typ z wyobrażeniem księcia w zbroi trzymającego włócznię z proporcem i tarczę, a na rewersie z przedstawieniem dwóch postaci za stołem dzierżących jabłko panowania. Identyfikować je należy z księciem seniorem i jego bratem Mieszkiem. Emisja tej monety jest datowana na lata 1152–1157. Wyobrażenie na awersie było manifestacją rycerskiej, bojowej roli chrześcijańskiego władcy, powołanego z woli Boga do obrony państwa i Kościoła przed złem fizycznym i duchowym. Natomiast przedstawienie na rewersie ukazuje zgodne, pokojowe rządy księcia seniora w kraju, oparte na współpracy z dorosłym bratem Mieszkiem, po okresie bratobójczych walk minionego panowania. Symbolem tego jest wspólnie dzierżone jabłko panowania, będące wówczas prawdopodobnie nie realnie istniejącym insygnium, ale symbolem i oznaką władzy.

Denary księcia Bolesława były w użyciu przez kilkadziesiąt lat, najpóźniej do przełomu XII i XIII wieku.

Tomasz Markiewicz