Sidonia von Borcken gestalt in ihrer Jugend wie ihrem Alter | Sydonia von Borck przedstawiona w jej młodości i starości

W nieokreślonym wnętrzu z oknem, z którego widać górzysty krajobraz z elementami architektury, stoi młoda kobieta, ubrana w renesansową suknię ze sznurowanym gorsetem i trzyma w ręku kielich. Zza jej pleców, po lewej stronie wychyla się staruszka z przypiętym do pasa pękiem kluczy. Scena autorstwa nieznanego malarza według inskrypcji na obrazie przedstawiać miała tę samą postać, Sydonię von Borck (1548–1620), jako młodą i starą kobietę.

Ten podwójny portret powstał pod koniec XVIII w. i znajdował się w pałacu w Strzmielach (powiat łobeski) rodowej siedzibie von Borcków. Następnie trafił do kolekcji zbiorów Towarzystwa Historii i Starożytności Pomorza (Geselschaft für pommersche Geschchte und Altertumskunde) w Szczecinie. Jego kompozycja wzorowana była na dużo wcześniejszym, XVI-wiecznym obrazie, który według późniejszych przekazów znajdował się w kolekcji książąt pomorskich i został podarowany przez Bogusława XIV (1580–1637) rodzinie Schwalenberg ze Starogardu (powiat łobeski). Zgodnie z utrwaloną przez lata tradycją miał przedstawiać pomorską szlachciankę. Jednak historyk Georg Sello (1850–1926) w monografii rodziny von Borck zauważył, że strój na pierwszym wzorcowym portrecie pochodzi z lat 30. XVI w., a więc okresu poprzedzającego narodziny Sydonii. W latach 90. XX w. Janina Kochanowska (1948– ) zinterpretowała pierwotne przedstawienie jako alegorię grzechu rozpusty. Obecnie określa się te portrety jako domniemane wizerunki.

Urodzona w Strzmielach Sydonia von Borck była dwórką Amelii Saskiej na dworze Filipa I w Wołogoszczy. Tam poznała księcia Ernesta Ludwika, z którym się zaręczyła, ale do ślubu nie doszło. Miała wtedy rzucić na ród książęcy klątwę, mówiąc, że wymrze on w przeciągu 50 lat. Nigdy nie wyszła za mąż, a pod koniec życia trafiła do klasztoru w Marianowie, gdzie zajmowała się bataliami sądowymi z bratem o posag oraz praktykowała zielarstwo. Jej konfliktowy charakter i zainteresowania spowodowały, że została oskarżona o czary i sprowadzenie klątwy na ród książęcy, który w tamtym czasie nie miał już ciągłości w potomkach. Osądzono ją i ścięto w 1620 r. w Szczecinie, a zwłoki spalono na stosie. Jej romantyczną historię opisał i spopularyzował w XIX-wieku Wilhelm Meinhold w powieści Sidonia von Bork, die Kolesterhexe (Sydonia von Bork wiedźma z klasztoru), a w XXI w. wątek jej portretów pojawił się w książce Leszka Hermana Sedinum. Wiadomość z podziemi.

Justyna Bądkowska