Trzy postaci

Maria Jarema to krakowska artystka, która umiejętnie tworzyła własną tożsamość artystyczną, a jednocześnie odgrywała ważną rolę w tworzeniu środowiska artystycznego. W czasie drugiej wojny światowej w naturalny sposób pochłonęły ją sprawy związane z życiem prywatnym – w 1943 roku urodziła syna. Jej przyszły mąż, Kornel Filipowicz, brał udział w kampanii wrześniowej, po ucieczce z niewoli zaangażował się w działalność konspiracyjną, później został aresztowany i więziony w obozie koncentracyjnym Groß-Rosen i Sachsenhausen, a jeden z jej braci ciężko chorował i zmarł. Mimo tych trudnych wydarzeń życiowych, cały czas czuła imperatyw artystyczny. W początkowym okresie po wojnie w kilku jej dziełach – gwaszach i temperach – często widoczne były reminiscencje rzeczywistości (m.in. niemieccy żołnierze). Jedna z takich temper znajduje się w zbiorach Muzeum Narodowego w Szczecinie. Wszystkie są namalowane w skrajnie uproszczony sposób. Szczecińska praca ukazuje trzy postacie, które wyglądają jak zmechanizowane. Miały stwarzać pozory zabawek, które ulegają narzuconemu rytmowi. Wśród wizerunków na tych pracach można doszukiwać się też Hitlera jako kukiełki. Z tych groteskowych prac wydziera groza. Na głowie jednej z postaci namalowana jest drabina, która przewraca dach domu. Działania marionetek historii pokazane są jako droga do rozbicia domu – symbolu stabilności i bezpieczeństwa. Praca jest wyrazem doświadczenia wojennego, które musiało znaleźć swoje ujście. Z czasem doświadczenie artystki schodzi na dalszy plan, a w centrum jej zainteresowań artystycznych znajdują się poszukiwania formalne.

Beata Małgorzata Wolska