Obręcz na konar drzewa

Prezentowany obiekt należy do zespołu dwóch podobnych, które zachowały się w zbiorach wilanowskich (por. nota do obiektu nr Wil.3381). Są to niezwykle ciekawe i rzadkie przedmioty o charakterze pamiątkowym – metalowe obręcze na pnie drzew. Obie obręcze posiadają na sobie oznaczenia lub podpisy, które odnoszą się do ich historii i wskazują czas ich powstania. Pierwsza z obręczy posiada grawerowaną inskrypcję. Niniejsza, będąca przedmiotem opisu i druga z zespołu dekorowana jest nakładanym na gładką powierzchnię herbem Potockich – Pilawa, oraz dwoma stylizowanymi w gotyckiej czcionce literami: M i P.

Pierwsza z obręczy, dzięki posiadanej inskrypcji, jest mniej zagadkowym obiektem niż prezentowana. Wygrawerowany na niej tekst opisuje historię drzewa, które posadzone zostało pod czujnym okiem pierwszego mieszkańca pałacu wilanowskiego, króla Jana III. Historia nawiązuje do przekazywanej przez wieki relacji mówiącej o tym, że król sam osobiście doglądał sadzenia drzew w ogrodach ukochanej rezydencji. Zgodnie z inskrypcją, obręcz powstała z inspiracji Stanisława Kostki Potockiego, który w 1805 roku otworzył w pałacu wilanowskim, wraz z małżonką Aleksandrą z Lubomirskich, pierwsze muzeum sztuki w Polsce. Druga z obręczy powstała zapewne w zbliżonym czasie. Nie znajdujemy na niej pól dzielących kolejne części tekstu, jak w przypadku pierwszego z obiektów, a jedynie litery M i P oraz herb Pilawa. Litery możemy interpretować jako inicjały identyfikujące Maurycego Potockiego (1812-1879), wnuka Stanisława Kostki. Na jego cześć nazwano część dóbr wilanowskich rozpościerających się na wschodnim brzegu jeziora wilanowskiego – Morysin (od francuskojęzycznej wersji imienia – Maurice). Tworząc możliwe scenariusze objaśniające kontekst powstania obręczy, można pokusić się o powiązanie tego przedmiotu z założeniem Morysina. Było to w pierwszej ćwierci XIX wieku – Stanisław Kostka oraz Aleksandra Potoccy upamiętniali swych kolejnych wnuków nazywając na ich cześć wybrane fragmenty klucza wilanowskiego. Poza Morysinem, powstały także Gucin oraz Natolin (od Augusta i Natalii). Zmiany nie zamykały się na nowej nomenklaturze; generowały przekształcenia przestrzeni, szczególnie ogrodów, oraz wznoszenie gmachów architektonicznych o malowniczych formach. Być może, prezentowana obręcz przewidziana była jako materialna pamiątka nowej odsłony wschodniej części dóbr wilanowskich po przemianowaniu ich na Morysin.

Stanisław Kostka Potocki, Aleksandra z Lubomirskich Potocka, pamiątka, Maurycy Potocki, Wilanów, herb Potockich, Pilawa, Morysin