Tłok pieczętny Stanisława Kostki Potockiego

Tłok pieczętny Stanisława Kostki Potockiego

W zbiorach Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie zachowało się przeszło czterdzieści zabytków sfragistyki, czyli pieczęci lub tłoków pieczętnych. Określenie sfragistyka pochodzi od greckiego słowa sphragis oznaczającego pieczęć (alternatywnie, od języka łacińskiego – sigillum – sygillografia) i definiuje gałąź pomocniczych nauk historycznych, której badania koncentrują się na pieczęciach – odczytywaniu ich znaczenia, a także ustalaniu okoliczności ich powstania. Historia sfragistyki sięga XIX wieku; dostrzeżono wówczas, że pieczęcie mogą stanowić wartościowy materiał źródłowy, wnoszący wiedzę w zakresie ustaleń politycznych, heraldycznych, z zakresu dyplomacji, a także innych wątków związanych z przeszłością.

Zespół pieczęci i tłoków pieczętnych zachowanych w zbiorach Muzeum pod względem czasu powstania sięga aż do XVIII wieku. Pieczęcie oraz tłoki dotyczą nie tylko dóbr wilanowskich. Zespół zawiera obiekty, które powiązać można z konkretnymi osobami – właścicielami Wilanowa w kontekście piastowanych przez nich urzędów, ale także takie, które dokumentują system administrowania dobrami i ich funkcjonowania, nie tylko wilanowskimi.

Prezentowany obiekt jest tłokiem pieczętnym do tuszu (inne tłoki mogą być używane do pieczęci lakowych). Typariusz – a więc część, na której znajduje się odbijany znak, wykonany został w mosiądzu, posiada owalny kształt i jest wypukłoryty (tzn. że odbijany obraz jest wystający na wgłębnym tle). Tłok posiada długą, drewnianą rączkę w jasnobrązowym kolorze, o formie grzyba. W polu pieczętnym znajduje się szwajcarska tarcza (określenie definiuje jej kształt) herbowa z godłem Pilawa – trzeciapółkrzyż, w błękitnym polu (taki jest wzorcowy kolor tła na przedstawieniach barwnych). Nad tarczą widnieje dziewięciopałkowa korona hrabiowska z pióropuszem z pięciu strusich piór, a pod nią zawieszone są na wstęgach dwa krzyże orderowe. Tarcza otoczona jest łańcuchem Orderu Orła Białego z Krzyżem Wielkim, a w otoku napisem wskazującym na właściciela oznaczenia: C. POTOCKI. STANISLAUS. Był nim Stanisław Kostka Potocki (1755-1821), współwłaściciel pałacu wilanowskiego, za sprawą którego dawna rezydencja króla Jana III stała się Muzeum dostępnym dla wszystkich. Potocki był kawalerem aż czterech orderów; poza wspomnianym Orderem Orła Białego, otrzymał również Orderem Narodowym Legii Honoru, Orderem Świętego Stanisława i Orderem Świętego Ludwika.

sfragistyka, sphragis, Stanisław Kostka Potocki, właściciel Wilanowa, typariusz, pole pieczętne, Pilawa, Order Orła Białego