Denar Bolesława Kędzierzawego

Po obaleniu z tronu seniora dynastii Władysława (1138–1146) księciem zwierzchnim w dzielnicowej Polsce został Bolesław Kędzierzawy (1146–1173). W zakresie jego suwerennej władzy mieściło się wyłączne prawo do emisji pieniądza, który obok funkcji ekonomicznych był nośnikiem treści propagandowych. Bicie monety przynosiło jednocześnie istotny dochód skarbowi książęcemu, osiągany poprzez cyklicznie prowadzoną wymianę monet według korzystnego dla emitenta przeliczenia (na przykład trzy denary stare za dwa nowe). Gwarantowała ona zysk na poziomie kilkudziesięciu procent. Nowe emisje wyróżniały się odmiennymi, łatwymi do odróżnienia wyobrażeniami. Wymiana pieniądza była pewną formą podatku nałożonego na poddanych. Jednak jej częste dokonywanie wzmagało niezadowolenie społeczne, mogące przerodzić się w groźny dla władzy bunt. Skłoniło to Bolesława Kędzierzawego do zarzucenia fiskalnej polityki poprzednika i znacznego ograniczenia częstotliwości wymiany denarów. Dlatego przez dwadzieścia siedem lat panowania wybił tylko cztery zasadnicze typy monet, związane z przeprowadzaną wymianą. Ówczesna administracja skarbowa nie była na tyle sprawna, by dokonać kompletnej wymiany pieniądza i równolegle z nowo wprowadzanymi emisjami funkcjonowała część emisji starszych.

Przedstawione na awersie omawianego denara, datowanego na lata około 1164–około 1170, popiersie księcia z mieczem skierowanym ostrzem do góry wyrażało zdolność władcy do obrony państwa i Kościoła przed wrogiem fizycznym i duchowym. Wskazywało na jego zwierzchność sądowniczą i sprawiedliwe rządy. Wśród ukazanych na rewersie trzech braci za stołem postać siedzącą pośrodku należy identyfikować z seniorem Bolesławem, któremu towarzyszy na pewno także brat Mieszko (ur. między 1122 a 1125). Natomiast trzecią postacią może być Henryk Sandomierski († 1166) lub najmłodszy z braci Kazimierz Sprawiedliwy (ur. 1138). Jeśli to Kazimierz Sprawiedliwy, emisja monety miałaby miejsce po śmierci Henryka Sandomierskiego. Przedstawienie księcia zwierzchniego w towarzystwie braci miało ukazywać zgodną współpracę w dynastii piastowskiej, wolną od konfliktów, którymi było nasycone poprzednie panowanie.

Denary księcia Bolesława pozostały w użyciu przez kilkadziesiąt lat.

Tomasz Markiewicz