Motyka kamienna

Narzędzie kamienne, tzw. motyka ze żmijowatą główką, zostało odkryte około początku lat trzydziestych XX wieku w rejonie niewielkiej, nieistniejącej już osady Zolnica (niem. Sollnitz) położonej na skraju Puszczy Wierzchucińskiej, na wschodnim krańcu ówczesnej prowincji Pomorze, w obecnym powiecie wejherowskim. Znalezisko to zostało przekazane do zbiorów Prowincjonalnego Muzeum Starożytności Pomorskich (Provinzialmuseum Pommerscher Altertümer) w Szczecinie przez Reinholda Bewersdorfa, właściciela gospodarstwa w Zolnicy, za pośrednictwem Eduarda Stilowa, dyrektora Okręgowego Urzędu Opieki Społecznej w Lęborku oraz kierownika tamtejszego muzeum i opiekuna zabytków archeologicznych. Motyka wraz z kilkoma najistotniejszymi nowymi znaleziskami niemal natychmiast została opublikowana przez Ottona Kunkela, dyrektora placówki szczecińskiej, w poświęconym pamięci profesora Gustafa Kossinny (1858–1931) tomie czasopisma „Mannus”. W 1942 roku została ewakuowana z siedziby muzeum. Do zbiorów szczecińskich powróciła dopiero w 2009 roku.

Smukłe, kunsztownie opracowane motyki kamiennej o wypukłej stronie górnej i części tylnej przypominającej głowę żmii z otworem, są określane jako typ wschodniopruski. Obszar ich występowania jest ograniczony do południowo-wschodniego pobrzeża Bałtyku, od dolnej Wisły po Litwę. Pojawiają się też w północno-zachodniej części Rosji i Białorusi. Na zachodzie pojedyncze egzemplarze występują na wschód od Wisły, na Pojezierzu Kaszubskim.

Niemal wszystkie znane dotąd egzemplarze motyk ze żmijowatą główką były znalezione bez kontekstu, który umożliwiłby ich bliższe datowanie. Odnosi się je zazwyczaj do okresu około przełomu III i pierwszych wieków II tysiąclecia BC i wiąże ze społecznościami wczesnego okresu epoki brązu, ale tradycjami tkwiących jeszcze w epoce kamienia. Istnieją hipotezy, że forma ta nawiązuje do motyk w kształcie kopyta szewskiego.

Krzysztof Kowalski