Szablon farbiarski katagami

Prezentowany szablon farbiarski zawiera motywy roślinne – kwiaty i listki chryzantem oraz geometryczny – medaliony. Cała powierzchnia katagami pokryta jest wzorem przerywanych, cienkich fal, które krzyżują się ze sobą. Jest to jeden z wariantów tradycyjnego japońskiego wzoru tatewaku, który prawdopodobnie pochodzi od chińskiego motywu nindoumon. Wytwarzanie szablonów farbiarskich jest rodzajem japońskiego rzemiosła artystycznego, które liczy już ponad tysiąc lat. Katagami (jap. kata – forma, szablon oraz gami – papier) używane są do odbijania wzoru na tkaninie. Szablon pełni rolę matrycy pozwalającej na powielanie wzorów. Rzemieślnik układa formę na płótnie i pokrywa ją pastą ryżową nori. Następnie farbuje materiał przez zanurzenie go w barwniku lub nałożenie koloru szczoteczką. Gdy nori zostaje usunięta, tkaninę płucze się i suszy. Miejsca pokryte pastą pozostają nieufarbowane. Formy farbiarskie wykonuje się z wielowarstwowego papieru czerpanego katajigami nasączonego sokiem z owocu kaki, który dzięki specjalnej obróbce staje się niemal wodoodporny. Artysta za pomocą specjalnego narzędzia wycina w nim wzory. Od spodu wzmacnia go siateczką z włosów ludzkich lub jedwabnych nici, która podczas farbowania utrzymuje papier w jednej płaszczyźnie. Źródłem motywów w katagami jest japońska przyroda oraz życie codzienne. Chryzantema, zwana w Japonii kiku, jest symbolem długowieczności i odrodzenia. Od okresu Kamakura wzór szesnastopłatkowej chryzantemy zw. kikumon funkcjonuje jako herb rodziny cesarskiej. Motyw kikumon zdobi wiele przedmiotów, m.in. znajduje się na cesarskiej fladze i w każdym japońskim paszporcie. W tradycyjnej poezji japońskiej haiku kwiat kiku symbolizuje jesień. Związku tych roślin z jesienią można dopatrywać również w mniej popularnej nazwie września – kikuzuki – miesiąca chryzantem, kiedy to Japończycy obchodzą ich święto. Sztuka Dalekiego Wschodu, w tym desenie z japońskich katagami, zainspirowała wielu europejskich artystów, m.in. Gustava Klimta, Kolomana Mosera, Williama Bradleya.

Katarzyna Findlik-Gawron