Grzebień długi

Prezentowany okaz znaleziono podczas badań archeologicznych prowadzonych w latach 1986-2001 w granicach szczecińskiego Podzamcza, w najbogatszym pod względem ilości zabytków ruchomych, wykopie VI założonym w obrębie kwartału 5. Grzebień ma postać płaskiej i wąskiej płytki kościanej, z wyciętymi w jednym z krótszych boków, siedmioma bardzo długimi, zaostrzonymi na końcach zębami, z których zachowała się tylko połowa. Nie starano się specjalnie opracować jego powierzchni, pozostawiając dość surowy wygląd z widocznymi śladami piły. W części stanowiącej uchwyt wywiercono niewielki otwór, zapewne do zawieszania.

Dawniej badacze przypisywali im funkcje związane z tkaniem, dlatego określane były jako grzebienie tkackie. Nowsze opracowania jednak negują tę funkcję, a same zabytki bywają określane jako grzebienie długie, co trafnie określa ich kształt, ale nic nie mówi o, wciąż pozostającej zagadką, funkcji. Alternatywne interpretacje sugerują wykorzystanie do czesania włosów oraz układania i ozdabiania fryzur. Podobne bowiem formy mają podłużne grzebienie afrykańskie, służące rozczesywaniu, zaplataniu i upinaniu bujnych, kręconych włosów, których tradycja sięga kilku tysięcy lat.  

Grzebienie długie musiały być jednak w powszechnym użyciu, ponieważ dość często odkrywane są na stanowiskach średniowiecznych obrzeża Bałtyku. Pojawiają się nagle, w stosunkowo dużych ilościach a po krótkim okresie występowania zarówno w ośrodkach związanych z kulturą słowiańską, jak i wikińską, na przełomie wczesnego i późnego średniowiecza, bezpowrotnie zanikają. Choć ich fenomen nie doczekał się jednoznacznego wyjaśnienia, to prawdopodobne wydaje się jednak, że mogły być przykładem dość krótkiej jak na warunki średniowieczne, mody na specyficzne upinanie włosów – nie tylko kobiecych.

Sławomir Słowiński