Wszystkowidzące Oko Boże

Pierwsze wizerunki Wszystkowidzącego Oka Bożego pojawiły się w prawosławiu rosyjskim w końcu XVIII i na początku XIX w. Początkowo były to freski umieszczane w kopułach świątyń. Z czasem temat przeszedł do malarstwo tablicowego. Ikona wyróżnia się złożoną symboliką. Obrazuje świat widzialny i nadprzyrodzony współistniejące na zasadach ściśle określonej hierarchii we Wszechświecie stworzonym przez Wszechmogącego, Wszechwidzącego Boga. Na ikonie jest on prezentowany pod postacią Widzącego Słońca, z centralnym wizerunkiem Syna Wcielonego – błogosławiącego Chrystusa Emmanuela, zrodzonego z Dziewiczej Matki za sprawą Ducha Świętego. Dogmatyczną podstawę ikonografii Wszystkowidzącego Oka Bożego stanowią strofy psalmu 33, 18 (Wulgata 32,18): "Oto oczy Pana nad tymi, którzy się Go boją, nad tymi, co ufają Jego łasce." Symboliczno-alegoryczne treści ukazano w formie uporządkowanych i zharmonizowanych kompozycyjnie, nałożonych na siebie czterech okręgów, z uzupełnieniem mniejszych z wizerunkami ewangelistów i przypisywanych im symboli oraz wieńczącym kompozycję okręgiem z wizerunkiem Pana Zastępów. W obrazowaniu tematu dużą rolę odgrywa zastosowana kolorystyk okręgów, a także powiązane z poszczególnymi sferami bądź postaciami inskrypcje cyrylickie uzupełniające przedstawienie.

Teresa Bagińska-Żurawska https://orcid.org/0000-0002-9243-3967