Przezdziecki Aleksander Narcyz Karol (1814-1871) - portret

Jest to wizerunek wykonany w technice litografii, który należy do zbioru zatytułowanego „Wizerunki Polskie”, a ukazującego się w latach 1851-1862. Pomysłodawcą, autorem i w znacznym stopniu wykonawcą był Maksymilian Fajans (1827-1890), artysta związany z Warszawą, prowadzący tu przez wiele lat zakład litograficzny oraz fotograficzny. Cykl, do którego należy portret Aleksandra Przezdzieckiego powstał jako odpowiedź na ówczesną sytuację Polaków pozbawionych własnego państwa i żyjących pod trzema zaborami. Naturalną potrzebą stało się zainteresowanie wspólną przeszłością, ale także postaciami, które „zasługą lub talentem przyczyniły się do chwały narodu”. (I. Tessaro-Kosimowa, Historia litografii warszawskiej, Warszawa 1973). Przezdziecki był podróżnikiem, historykiem, badaczem historii sztuki, archiwistą, pisarzem, wydawcą źródeł historycznych. Była to postać niezwykle aktywna w kulturalnym świecie Warszawy ok. połowy XIX wieku. O jego inklinacji wobec historii, w kontekście rzeczywistości, w jakiej przyszło mu żyć, pisał sam: „(…) wolałem z przeszłością mieć do czynienia (której ślady co chwila zaginąć mogą) niżeli z teraźniejszością, o której nie wszystko wolno było powiedzieć” (cyt. za: A. Biernacki, Aleksander Narcyz Karol Przezdziecki, ipsb.nina.gov). Szczególne znaczenie w kontekście historii Wilanowa ma jego udział w przygotowaniach „Wystawy starożytności i przedmiotów sztuki”, która zorganizowana została pod auspicjami hr. Aleksandry i Augusta Potockich, właścicieli Wilanowa w ich stołecznych pałacu przy Krakowskim Przedmieściu. Przezdziecki należał do ścisłego grona specjalistów wybierających dzieła sztuki przewidziane na wystawę otwartą 1 czerwca 1856 roku. Potwierdzają to sygnowane przez niego kwity, zachowane w dokumentach źródłowych związanych z pałacem w Wilanowie ( Joanna Paprocka Gajek, Wilanowska perspektywa warszawskiej „Wystawy starożytności” w pałacu Potockich w lecie 1856 roku, Studia Wilanowskie, t. XXVI, 2019). Maksymilian Fajans wykonał portret rysunek do litografii z natury, o czym informuje nas podpis odbity z płyty. Poza nim, znalazł się tu również podpis identyfikujący portretowaną postać oraz faksymile jej odręcznego podpisu, podnosząc poznawczą wartość odbitki.

Historia, historia sztuki, „Wystawa Starożytności”, hr. Aleksandra Potocka, hr. August Potocki, Wilanów, wystawa

Marta Gołąbek