Litografia „Dragon Gwardii Konnej Koronnej 1775 r.”

Litografia przedstawia dragona Gwardii Konnej Koronnej z 1775 r. Wykonana została w 1935 r. przez rotmistrza Stanisława Gepnera (1889-1965), który związany był z Łańcutem poprzez funkcję dyrektora Państwowego Ośrodka Muzealnego (obecnie Muzeum-Zamek) pełnioną w l. 1948-1950. Gepner był znawcą historycznego umundurowania, uzbrojenia oraz historycznych pojazdów zaprzęgowych. Należał do grona stałych współpracowników Encyklopedii Wojskowej wydawanej od 1931 r. Łącznie opublikował ok. 100 prac naukowych i popularyzujących historyczne umundurowanie, uzbrojenie oraz pojazdy zaprzęgowe. Ponadto zajmował się twórczością malarską, tworząc przede wszystkim rysunki, akwarele i litografie oraz metaloplastykę o tematyce hipicznej i dotyczącej historycznego umundurowania. Technika litografii, którą wykonana została prezentowana praca została wynaleziona w 1797 r. przez działającego na terenie Niemiec czeskiego aktora i dramaturga Aloysa Senefeldera. Znalazła ona szerokie zastosowanie w drukarstwie jako sposób reprodukowania ilustracji. Proces jej tworzenia polega na tym, że na gładko wypolerowanej powierzchni kamienia litograficznego (łupek wapienny) wykonuje się tłustą kredką tzw. kredką litograficzną, rysunek kreskowy lub walorowy (półtonowy). Następnie powierzchnię kamienia powleka się kwasem. Kwas nie styka się z kamieniem tam, gdzie jest on pokryty tłustą kredką, natomiast przenika do miejsc nie zatłuszczonych. Z kolei kamień zwilża się wodą, która wsiąka w miejsca zatrawione kwasem. Po powleczeniu kamienia farbą, osadza się ona tylko na miejscach tłustych, nie przylegając do wilgotnych. Z tak przygotowanej formy uzyskuje się odbitki drukarskie. Litografia rozpowszechniła się szeroko w XIX w. i obok technik artystycznych – drzeworytu, miedziorytu, stalorytu – była główną techniką wykonywania drukarskich reprodukcji ilustracji aż do wprowadzenia autotypii. Pionierem litografii w Polsce był Jan Siestrzyński, współpracujący z Aleksandrem Chodkiewiczem. Pierwsze polskie odbitki litograficzne zostały wykonane w 1819 r. Litografia stała się podwaliną szeroko dziś zastosowanej techniki, czyli druku płaskiego.

Joanna Kluz