Kyliks czarnofirnisowany

15.1 średn. bez uchwytów

Kyliks to w ceramice Starożytnej Grecji jeden z najpopularniejszych kształtów naczyń służących do picia wina. Składa się z niezbyt głębokiej, ale szerokiej czaszy z dwoma uchwytami (nazywanymi imadłami) umieszczonej na nóżce. Wilanowski egzemplarz wykonano z beżowej gliny, jej kolor skrywa jednak na większości powierzchni czarny firnis. Kyliks został sklejony z 6 fragmentów z wieloma uzupełnianiami, jedno z jego imadeł zostało całkowicie odtworzone. Rekonstrukcja jest widoczna – pozostawiono ją w kolorze czerepu naczynia.

Jak powstało to starożytne naczynie? Najpierw wytoczono je na kole garncarskim i doklejono uchwyty. Po przeschnięciu powierzchnię pokryto firnisem, czyli delikatną, specjalnie przygotowaną i oczyszczoną glinką. Jednak czarny kolor pojawiał się dopiero po wypale w piecu. Najpierw wypalano je w atmosferze z dostępem tlenu, a po osiągnięciu odpowiedniej temperatury odcinano jego dopływ (zamykając otwory pieca i być może dokładając mokrego drewna), dzięki czemu zawarte w wierzchniej glince tlenki żelaza ulegały redukcji i zmieniały kolor z czerwonego na czarny. Glinka ta także lekko się nadtapiała – nadając naczyniom charakterystyczny, satynowy połysk i sprawiając, że były nieprzepuszczalne dla płynów.

Wilanowski kyliks powstał najprawdopodobniej w Kampanii (Włochy). Greckie kolonie na terenie dzisiejszych Włoch już od VII wieku p.n.e. importowały ceramikę helleńską. Później zaczęły produkować na własne potrzeby, wzorując się jednak na wyrobach przywożonych. W V w. p.n.e. wielu greckich rzemieślników przybyło do miast Wielkiej Grecji, także tych położonych w Południowej Italii (z powodu kryzysu ekonomicznego spowodowanego wojną peloponeską). To oni przyczynili się do szybszego rozwoju ceramiki na tych terenach, a później także wykształcenia odrębnych stylów dekoracji. Kyliks wilanowski jest jej jednak pozbawiony – to proste naczynie ma charakter czysto użytkowy. Takie pokryte w całości firnisem przedmioty pojawiają się około połowy VI wieku, a już w II. połowie V wieku są już szeroko rozpowszechnione.