Tarcza wojenna

Papuasi zamieszkujący Nową Gwineę od pokoleń żyli w małych i izolowanych wioskach. Nieustannie toczyli między sobą wojny, w których nieodłącznymi atrybutami były tarcze i oszczepy. Tarcze, wraz z innymi obiektami kultu, do których się zaliczają, przechowywano w tzw. Domach Duchów, melanezyjskich świątyniach, do których wstęp mieli jedynie wtajemniczeni mężczyźni. Przed podjęciem decyzji o wyprawie wojennej zasięgano rady przodków „zamieszkujących” tarcze. Duchy czynnie włączały się do walki z wrogiem i potęgując ochronną siłę tarcz osłabiały przeciwnika, niszcząc w nim ducha walki. Prezentowana dwuosobowa tarcza wojenna atkom została wykonana przez przedstawicieli grupy etnicznej Faiwolmin, zamieszkujących Prowincję Zachodnią w Papui-Nowej Gwinei. Jest wyjątkowa, ponieważ wyrzeźbiono ją kamienną siekierką – pozostałe tarcze z oceanicznej kolekcji Muzeum Narodowego w Szczecinie wykonano narzędziami metalowymi. Jej front jest pokryty dużym, centralnie umieszczonym motywem motyla, który otocza gąszcz powtarzalnych figur geometrycznych. Zygzaki po bokach imitują węże, natomiast powtarzające się linie w górnej i dolej części kompozycji przedstawiają szczęki krokodyla. Rysunek wykonano techniką champlevé, w której barwnik wypełnia wgłębienia. Tarcze wojenne często zdobiono wizerunkami przodków, rysunkami twarzy dawnych, dzielnych wojowników. Miały być widoczne z dużej odległości, tak aby ukryta w nich symbolika mogła być łatwo odczytana przez wrogów. Bogata ornamentyka świadczyła również o odwadze wojownika, albowiem malowane tarcze szybciej przyciągały wzrok nieprzyjaciół. Wraz z ustaniem wojen zmienił się wygląd nowogwinejskich tarcz. Wielkie, których rolą było zakrycie całego wojownika znacznie się zmniejszyły. Nadawano im czysto rytualne i symboliczne znaczenie. Omawiana tarcza jest darem od ks. André Boucharda z Catholic Mission z miejscowości Kiunga. W muzealnych zbiorach znalazła się dzięki współpracy z dr Marią Wrońską-Friend i jej mężem Anthonym Friendem. Wrońska-Friend jest etnolożką i antropolożką, która w latach 1981–1992 mieszkała i prowadziła badania na Nowej Gwinei.

Katarzyna Findlik-Gawron