Bęben szczelinowy

Bęben szczelinowy jest instrumentem perkusyjnym z grupy idiofonów. Według klasyfikacji Sachsa-Hornbostela, opracowanej przez etnomuzykologów Ericha Moritza von Hornbostela i Curta Sachsa, bębny szczelinowe zaliczane są do idiofonów uderzanych bezpośrednio. Prezentowany bęben pochodzi z wysp Admiralicji należących do Papui-Nowej Gwinei. Korpus instrumentu wykonano z jednego kawałka twardego drewna (być może pnia chlebowca), wzdłuż którego wycięto szczelinę i długimi dłutami wydrążono środek. Bębny, tradycyjnie wytwarzane i użytkowane przez mężczyzn, dekorowano ornamentyką związaną z kultem przodków, m.in. motywami mitycznych zwierząt, takich jak krokodyle, modliszki i ptaki. W tym przypadku dwa naprzeciwległe uchwyty są zakończone wyrzeźbionymi pyskami krokodyli. Szczelina bębna ma przedstawiać usta przodka, który przemawia w momencie uderzenia. Grywano na nim podczas najważniejszych uroczystości, takich jak inicjacja czy pogrzeb. Ze względu na donośny dźwięk bęben pełnił również funkcję sygnalizacyjną – używano go do przekazywania wiadomości na duże odległości. Zasięg przekazu zależał od warunków atmosferycznych, ukształtowania terenu, zakłóceń akustycznych oraz jakości instrumentu. W sprzyjających okolicznościach dźwięk słyszalny był w odległości od kilku do kilkudziesięciu kilometrów. Bęben szczelinowy pochodzi ze zbiorów gromadzonych na przełomie XIX/XX wieku przez Georga Buschana oraz członków Towarzystwa Wiedzy o Ludach i Ziemi. George Buchan był niemieckim lekarzem i zapalonym miłośnikiem egzotyki. To ważna postać dla szczecińskiego muzealnictwa i kolekcjonerstwa pozaeuropejskiego. W 1912 roku całą kolekcję podarował szczecińskiemu Muzeum Miejskiemu (Museum der Stadt Stettin). Po wojnie Muzeum Miejskie (obecnie Muzeum Narodowe w Szczecinie) przejęło pozostałości zbiorów dawnych muzeów niemieckich, w tym kolekcję Georga Buchana. W 1951 roku część obiektów z kolekcji oceanicznej oddano do zbiorów Muzeum Kultur Ludowych w Młocinach, późniejszego Państwowego Muzeum Etnograficznego w Warszawie. W Szczecinie z powojennej kolekcji pozostało 57 przedmiotów.

Katarzyna Findlik-Gawron