Patera (Misa na wysokiej nóżce) czarnofirnisowana

Płytka, szeroka misa bez uchwytów o dość wysokiej cienkiej nóżce i masywnej stopce wykonana z czerwonawej gliny. Jej kolor niemal całkowicie skrywa czarny firnis (zwany też pokostem). Zabytek zachował się do naszych czasów w całości – jedynie jego nóżka była odłamana, jednak została poddana konserwacji, podczas której przyklejono ją do naczynia.

Jak powstało to starożytne naczynie? Najpierw wytoczono je na kole garncarskim. Po przeschnięciu powierzchnię pokryto firnisem, czyli delikatną, specjalnie przygotowaną i oczyszczoną glinką. Jednak czarny kolor pojawił się dopiero po wypale w piecu. Najpierw misę wypalano w atmosferze z dostępem tlenu, a po osiągnięciu odpowiedniej temperatury odcięto jego dopływ (zamykając otwory pieca i być może dokładając mokrego drewna), dzięki czemu zawarte w wierzchniej glince tlenki żelaza uległy redukcji i zmieniły kolor z czerwonego na czarny. Glinka ta także lekko się nadtopiła – nadając naczyniu charakterystyczny, satynowy połysk. Na wilanowskiej misie firnis zachował się w bardzo dobrym stanie – możemy podziwiać na niej prawdziwy połysk i gładkość tego rodzaju zdobienia.

Takie pokryte w całości firnisem przedmioty pojawiają się około połowy VI wieku, a już w II. połowie V wieku są już szeroko rozpowszechnione.

Agnieszka Żuber, na podstawie badań W. Dobrowolskiego

„Wazy Greckie Stanisława Kostki Potockiego”, Warszawa 2007.