Madonna z Dzieciątkiem

Rzeźba przyścienna, drążona, polichromowana. Przedstawia Madonnę z Dzieciątkiem stojącą na sierpie księżyca. Postać ujęta w kontrapoście, prawą nogę ma ugiętą w kolanie i nieco wysuniętą do przodu. Maria odziana jest w marszczoną przodem i spiętą paskiem suknię w kolorze złotym. Pod nią widoczny jest fragment szaty spodniej. Na ramiona ma narzucony niebieski płaszcz z czerwonym podbiciem i złotą lamówką. Lewa poła przerzucona jest na prawą stronę ciała Marii i przytrzymywana zgięciem łokcia jej prawej ręki. Spod sukni wystaje czubek prawego trzewika. Twarz Marii jest owalna, z wysokim czołem i szpiczastym podbródkiem. Długie włosy w postaci falujących pasm spływają na plecy. Dzieciątko jest nagie, podtrzymywane przez Marię lewą ręką. Jego nóżki krzyżują się lewa na prawą. Ręce ma zgięte w łokciach, ale ze względu na brak lewej dłoni nie wiadomo, czy trzymał w nich jakiś przedmiot.

Charakterystycznym elementem przedstawienia jest widniejący u stóp Marii sierp księżyca. Szczegół ten ma decydujące znaczenie dla określenia typu ikonograficznego, który reprezentuje rzeźba. Jest to wyobrażenie Marii Apokaliptycznej — popularny w średniowieczu temat zaczerpnięty z wizji św. Jana: „Potem wielki znak się ukazał na niebie: Niewiasta obleczona w słońce i księżyc pod jej stopami, a na jej głowie wieniec z gwiazd dwunastu.” (Ap 12,1). Zgodnie z propagowaną w wiekach średnich interpretacją, w postaci Niewiasty widziano figurę Marii, a symbolikę biblijnego przekazu odczytywano w kontekście jej boskiego macierzyństwa, tryumfu nad grzechem oraz wywyższenia. Od XIV stulecia idee te były łączone z rosnącym kultem Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Marii Panny, który zakładał, że Maria została uwolniona od grzechu pierworodnego, aby z jej ciała mógł narodzić się Mesjasz. Ideę tę szczególnie propagowali franciszkanie. W środowisku kościelnym budziła ona jednak kontrowersje, zdania teologów były podzielone. Dlatego, pomimo że Sobór bazylejski zatwierdził kult Immaculata Conceptio w 1439 roku, a papież Sykstus IV zaaprobował związane z nim zmiany w liturgii, dogmat o Niepokalanym Poczęciu NMP został ogłoszony dopiero cztery wieki później - 8 grudnia 1854 roku.

dr Monika Czapska