Emerancja Samoczwarć (Święta Anna Samoczwarć)

Emerancja to imię nadane w późnośredniowiecznych tekstach prababce Jezusa. W tradycji chrześcijańskiej, podobnie jak św. Anna, jej postać uzupełnia genealogię Marii z Nazaretu. W sztuce, grupy Anny Samotrzeciej ukazujące św. Annę, Marię i Jezusa, rozbudowane o czwarty wizerunek Emerancji określane są jako Anna lub Emerancja Samoczwarć.

Grupa rzeźbiarska z Altwishagen reprezentuje piramidalny typ kompozycji charakterystyczny dla sztuki niemieckiej od początku do lat 30. XVI wieku. Mimo uszkodzenia górnej partii rzeźby, sylwetka Emerancji wyraźnie dominuje ponad siedzącymi postaciami Marii i Anny podtrzymującymi dzieciątko. Jej centralne usytuowanie oraz opiekuńczy gest obejmowania córki wskazują na rolę protektorki. W prawej dłoni trzyma zapewne fragment swego atrybutu – potrójnie rozwidlonego pnia drzewa, symbolizującego wzrost, owocowanie, płodność i macierzyństwo. Źródłem tego motywu jest wizja profetyczna mająca miejsce 77 lat przed narodzeniem Jezusa na górze Karmel, znana z dokumentu Vita gloriosissime matris Anne wydanego w 1502 roku w Paryżu. Jednemu z pustelników objawił się korzeń, z którego wyrastały dwa drzewa, a jedno z nich miało trzy gałęzie, w tym jedną wyjątkowo bujną. Głos towarzyszący wizji obwieszczał, że korzeniem tym jest Emerancja, pobożna kobieta odwiedzająca górę Karmel, której przeznaczone było mieć wyjątkowe potomstwo. Pień o trzech gałęziach odnosi się do św. Anny i jej trzech córek, w tym najważniejszej – Marii, matki Jezusa.

Rzeźbę Emerancji znaleziono na strychu kościoła w Altwigshagen i przekazano do szczecińskiego muzeum w 1935 lub 1936 roku. Opracowana jako przyścienna, mogła niegdyś funkcjonować w obrębie ołtarza, zapewne w jego części centralnej. Odmienny na tle plastyki pomorskiej charakter rzeźby, poprzez analogie stylowe do dzieł Jörga Lederera, Daniela Maucha, czy Hansa Thomana pozwala wiązać jej pochodzenie z rejonem Szwabii i ustalić datowanie na lata około 1515–1520. Fundację rzeźby lub jej import na Pomorze przypisuje się rodzinie von Borcków, dawnym właścicielom wsi Altwigshagen.

Rzeźba prezentowana jest na wystawie stałej Misterium Światła. Sztuka średniowieczna na Pomorzu.

Kinga Krasnodębska