Młodzieniec ze strzałą - portret

Mężczyzna ze strzałą w dłoni, ubrany w antyczną zbroję, spogląda przez ramię w stronę widza. Obraz realizuje prymat barwy nad walorami rysunkowymi. Gł. jego atutem jest zastosowana gama barwna. Kolor traktowany jest świadomie jako podpora kompozycji malarskiej. Najistotniejsze cechy struktury wizualnej przedmiotu (modelunek bryły i jej umieszczenia w przestrzeni i atmosferze, rozkład światła i głębi przestrzennej) wyrażone są za pomocą układu barw o różnym natężeniu i różnej temperaturze. Zestawienie złamanych odcieni: czerwieni, błękitu i żółcieni daje wrażenie przenikania się sąsiadujących ze sobą półtonów.

Obraz nabył SKP w 1808 r. we Francji, opisany na nalepce jako „St. George du Correge”. Mamy tu zatem od razu dwie wskazówki, co do tematu – Św. Jerzy i co do autorstwa – Corregio. O ile ta pierwsza pod pewnymi warunkami (ze względu na uniwersalność ujęcia) daje się utrzymać (kolejne inwentarze odczytywały przedstawienie jako „Głowę św. Sebastiana”, a nawet „Głowę kobiety”), o tyle druga zdezaktualizowała się na rzecz kopii z Giorgiona lub dzieła jego naśladowcy.

Giorgione (1478 lub 1479 – 1510) to malarz tajemniczy; i to zarówno ze względu na wciąż niezbadane koleje życia, co na walory samej twórczości. Był uczniem Giovanniego Belliniego, a nauk udzielał m.in. Tycjanowi i Sebastianowi del Piombo. Zmarł przedwcześnie w czasie zarazy. Mistrz koloru i światła i wnikliwy obserwator chwilowych stanów natury, wyznaczał trendy malarstwa weneckiego dojrzałego renesansu, realizował po mistrzowsku jego założenia kolorystyczne. Tę nową koncepcję patrzenia na naturę gł. w aspekcie jej barw rozwiną i uzupełnią jego następcy: Tycjan, Veronese czy Tintoretto.

Nie zachowały się podpisane i datowane prace Giorgiona. Autorstwo wielu jego dzieł jest sporne. Współcześnie przyjmuje się pogląd o istnieniu kręgu Giorgiona (tzw. giorgioneschi) złożonego z wielbicieli i naśladowców artysty. Być może mamy oto do czynienia z dziełem powstałym w tym środowisku. Warto tu w celach porównawczych przywołać dwa przypisywane mu obrazy: „Młody mężczyzna ze strzałą” (ok. 1505, olej na desce topolowej, 48 × 42 cm, Kunsthistorisches Museum, nr inw. GG_323 oraz „Autoportret jako Dawid” (ok. 1508, olej na płótnie, 52 x 43 cm, Herzog Anton Ulrich Museum, nr inw. GG454). Obraz wilanowski byłby niejako ich fuzją, biorąc upozowanie z jednego, zaś kostium biblijny z drugiego.

Dominika Walawender-Musz