Postać kobiety

Płodność kobiet jest ważnym aspektem w życiu Dogonów, a pomimo tego krwawienie miesiączkowe, będące częścią cyklu menstruacyjnego, który świadczy o dobrze funkcjonującym układzie rozrodczym kobiety, budzi wśród mieszkańców Masywu Bandiagara wielką niechęć, a nawet strach.

Według tradycji ustnej pierwsza krew menstruacyjna pojawiła się na świecie, gdy Yurugu – zbuntowany potomek boga Ammy, stwórcy świata, dopuścił się kazirodztwa ze swoją matką. W trakcie zbliżenia ze skalanego łona Matki-Ziemi wypłynęła krew. To wydarzenie spowodowało, że boski małżonek poczuł odrazę do Ziemi i odwrócił się od niej.

Według Dogonów kobiety w okresie menstruacji są nieczyste. Nazywa się je yapune, w odróżnieniu od ayane – kobiet nie mających miesiączki. Krew yapune źle wpływa na ołtarze, ziemię, zbiorniki wodne, szkodzi również mężczyznom. Dlatego kobiety przechodzą menstruację w odosobnieniu, w specjalnie do tego celu skonstruowanych domach zwanych punulu lub yapunuli. Usytuowane są one zwyczajowo poza zwartą zabudową wioski. Miesiączkująca kobieta może opuszczać punulu tylko na czas kąpieli. Do miejsca ablucji udaje się wyznaczonym szlakiem. Przejście inną drogą mogłoby doprowadzić do skalania ziemi. Domy punulu są okrągłe, mają około 2 m średnicy i 1,7 m wysokości. Wykonane są z naturalnego kamienia, uszczelnione ziemią, mają płaskie dachy, nie mają natomiast okien, jedynym otworem są drzwi. Ściany z zewnątrz są czasami dekorowane w symbole nawiązujące do płodności. Kobiety, które pragną potomstwa zawieszają nad wejściem domolo drewniane zakrzywione patyki. Wokół punulu wytyczony jest też niewielki, ogrodzony murkiem obszar wyznaczający granice podwórza.

Ewa Prądzyńska