Kapitel z przedstawieniem liści dębu

W tradycji zachodniego chrześcijaństwa od początków wspólnego życia mniszego klasztor uważany był za symbol rajskiego ogrodu. Do tej symboliki chętnie odnosił się Bernard z Clairvaux, teolog XII wieku, twórca mistyki średniowiecznej, wybitny cysters i święty kościoła katolickiego. W swoich literackich medytacjach krzyż stanowiący główny akcent wyposażenia kościołów cysterskich, nazywał Drzewem Życia stojącym w centrum raju. Obrazem tej alegorii jest popularność ornamentyki roślinnej w dekoracji początkowo surowych wnętrz i fasad typowych kościołów cysterskich. Winna latorośl, liściaste pnącza i różnorodne liście pojawiały się na fryzach elewacyjnych, kapitelach, czy dekoracji stall. Obecność dębowych gałązek na jednym z kapiteli zachowanych z wnętrz klasztoru cysterskiego w Kołbaczu wpisuje się w paletę motywów ikonograficznych paradisus claustralis. Istotne przy wyborze tego motywu dla dekoracji kapitelu ma również podstawowe znaczenie dębu, który jest królem drzew, również w kulturach pozachrześcijańskich. Dąb symbolizuje siłę, wytrwałość i wieczność. Cechy te odnoszą się do mocy wiary chrześcijańskiej i życia wiecznego. Motyw pięciolistnej gałązki odnosi się zapewne do kultu ran Chrystusa, którego głównym propagatorem był św. Bernard z Clairvaux. Biały mnich przekonywał, że kontemplacja pięciu ran Chrystusa pobudza do skruchy i jest skutecznym lekarstwem oczyszczającym duszę i serce z grzechów. Ponadto chroni przed działaniem mocy złego ducha. Dekoracja umieszczona w architektonicznej przestrzeni klasztoru mogła stanowić napomnienie do codziennego praktykowania modlitwy do ran Chrystusa.

Kinga Krasnodębska