Figurka magiczna

Społeczność Noanamá (Waunana), zamieszkująca lasy tropikalne departamentu Chocó w północno–zachodniej Kolumbii rzeźbi wiele figur o różnych rozmiarach i funkcjach. Zazwyczaj pokrywają je symbolicznymi wzorami geometrycznymi, zoomorficznymi i antropomorficznymi, używając do tego czarnego barwnika z jadalnych owoców genipapo. Owoce tej rośliny zrywane są przez mężczyzn z drzewa Genipa americana. Następnie ich połówki podgrzewane są nad paleniskiem w naczyniu z tykwy do momentu, aż pod wpływem ciepła zmienią się w czarny płyn. Noanamá powstały barwnik wykorzystują również do ozdabiania ciała. Ornamentacja genipapo – zarówno przedmiotów jak i ciała – wykonywana jest za pomocą drewnianego widelca.

Zaprezentowany magiczny obiekt został wyrzeźbiony w bardzo lekkim i miękkim, a zarazem mocnym i sprężystym drewnie balsy (Ochroma pyramidale). Najprawdopodobniej wykonano go dla dziewczynki jako reprezentację jej osobistego ducha opiekuńczego, który towarzyszy jej do momentu wejścia w dorosłość. Gdy tylko to nastąpi figurka traci swoją moc i znaczenie, staje się zwykłym przedmiotem, zabawką (lalką) dla młodszego rodzeństwa.

Figurka pochodzi z kolekcji Borysa Malkina (1917–2009), antropologa, który w latach 1968–1972 prowadził badania terenowe wśród Noanamá. Została jednak zakupiona przez muzeum od osoby prywatnej, obdarowanej nią przez Malkina. Potwierdził to sam badacz przy okazji konsultacji z muzeum, wskazując na zrobione przez siebie oznaczenie z tyłu głowy figurki – literę S, stanowiącą inicjał imienia osoby obdarowanej.

Katarzyna Findlik-Gawron