Władysław IV (1595-1648) - portret

Reprezentacyjny, wielki portret króla Władysława IV powstał zapewne w okresie bezpośrednio po zwycięskim zakończeniu wojny smoleńskiej, prowadzonej z Rosją w latach 1632–1634. Mężczyzna ukazany w całej postaci, w ciemnej peruce, z ciemnymi wąsami i bródką, z białym zdobionym koronką kołnierzem, w pełnej zbroi typu zachodnioeuropejskiego sięgającej kolan, stoi w dumnej pozie, wsparty prawą ręką na lasce dowódcy, a lewą opartą na boku. Na piersi ma zawieszony na łańcuchu Order Złotego Runa. Dodatkowym podkreśleniem jego roli jako naczelnego wodza jest zawiązana na lewej ręce czerwona szarfa. Ponadto do boku ma przypasaną szablę na czerwonym pasie. Obok, na stole nakrytym czerwonym aksamitem leżą insygnia królewskie – berło, jabłko i korona, a z tyłu hełm z czerwonym pióropuszem. Nad głową monarchy podwieszona jest złocista kotara. W głębi, z prawej widok pola bitewnego, a na horyzoncie zabudowania miasta, prawdopodobnie Smoleńska.

Portret wykazuje związki z malarstwem flamandzkim. Odbiega jednak od dzieł pracującego dla Wazów Pietera Claesza Soutmana czy Fransa Luyckxa. W połowie lat 30. XVII w. przybył do Polski malarz holenderski Peeter Danckers de Rij (1583 lub 1605–1661). Prawdopodobnie ok. 1637 r. został nadwornym malarzem Władysława IV. Był zatrudniony w związku z przygotowaniami do ślubu króla z arcyksiężniczką Cecylią Renatą i koniecznością ozdabiania rezydencji królewskich. Niestety, większość obrazów Danckersa nie zachowała się i znamy je tylko ze sztychów Jeremiasza Falcka i Wilhelma Hondiusa. Tak się stało z portretami konnymi pary królewskiej, upamiętnionymi przez miedzioryty Hondiusa [por. Sztuka dworu Wazów 1976, s. 77, nr 157–158]. Jeden z nielicznych zachowanych obrazów Danckersa przechowywany jest w zbiorach zamku królewskiego w Gripsholmie w Szwecji. Jest to sygnowany przez Dankersa portret Cecylii Renaty en pied z 1643 r. Jego replika autorska zachowała się w Bayerische Staatsgemäldesammlungen w Monachium, natomiast zmniejszona do popiersia wersja, pochodząca z Gabinetu Marmurowego Zamku Królewskiego w Warszawie, znajduje się obecnie w Państwowym Muzeum Historycznym w Moskwie (Gdzie Wschód spotyka Zachód 1993 , s. 326–327, nr 33). Nie dysponujemy odpowiednimi materiałami porównawczymi, które pozwoliłyby włączyć prezentowany wizerunek króla do twórczości któregoś z artystów czynnych na dworze Władysława IV, a także ustalić, czy twórca należał do szkoły flamandzkiej.