Profilowana cegła żebrowa

Wśród średniowiecznej ceramiki budowlanej na szczególną uwagę zasługują cegły profilowane o różnym przeznaczeniu, w tym konstrukcyjno-dekoracyjnym. Oprócz kształtek ościeżnicowych, cokołowych, fryzowych popularne w budownictwie gotyckim były także cegły żebrowe, które znalazły szerokie zastosowanie w konstrukcjach sklepieniowych. Zaliczyć do nich można przede wszystkim sklepienia krzyżowo-żebrowe, jak również cały szereg innych rodzajów sklepień występujących głównie w architekturze i budownictwie sakralnym, warownym, a także municypalnym. Odnosi się to również do dziewiętnastowiecznych rozwiązań konstrukcyjno-dekoracyjnych doby historyzmu. Z reguły sklepienia takie stanowiły wymowny i artystycznie opracowany rodzaj przegrody poziomej reprezentacyjnych pomieszczeń budowli. Same zaś połączone cegły żebrowe tworzyły żebra, które pełniły w konstrukcjach sklepień rolę nośną. Pomiędzy nimi wymurowywano z cegieł konstrukcyjnych lub specjalnych pola, które nazywane są wysklepkami. W zależności od regionu, warsztatu budowlanego i ceglarskiego oraz upodobań inwestora kształtki ceglane żeber sklepiennych powstawały w różnych technikach i odmianach. Obiekty te są nośnikiem wielu informacji oraz świadectwem kultury materialnej związanej z rzemiosłem strycharskim i budowlanym.

W zbiorach ceramiki budowlanej Zamku w Kwidzynie znajdują się przykłady tego typu kształtek, które w większości pochodzą z zespolonej z zamkiem gotyckiej katedry. Prezentowany tu obiekt, ze względu na formę oraz opracowanie nasady i profilu główki wpisuje się w nurt cegieł żebrowych występujących na terenie dawnego państwa zakonu krzyżackiego, ale i nie tylko. Eksponat ten formalnie składa się z trzech części tj. zwężającego wpustu (niekompletny), który pełnił rolę kotwiącą, nasady z fazowanymi ramionami przechodzącymi we wklęski (szyjka) oraz główki, czyli profilowanego zakończenia w formie gruszki z noskiem. Nierówna i chropowata faktura oraz widoczne drobne bruzdy i głębokie wgniecenia na płaszczyźnie świadczą o ręcznym formowaniu i obrabianiu tej kształtki.

Ciekawostką także jest to, że detal ten posiada sygnaturę w postaci podpisu – Dom Marienwerder, która informuje o jego proweniencji (katedra w Kwidzynie). Ponadto obiekt trafił do zbiorów dawnego Regionalnego Muzeum Prus Zachodnich w Kwidzynie jeszcze przed 1945 r.

Łukasz Rzepczyński