4 grosze

14 października 1806 roku w bitwach pod Jeną i Auerstedt armia pruska została rozgromiona przez wojska napoleońskie. Garnizony pruskie poddawały się Francuzom bez walki. 9 listopada 1806 także pod Kołobrzegiem pojawił się oddział francuskiej kawalerii żądający wydania twierdzy, co jednak spotkało się z odmową. Ciężkie walki o Kołobrzeg toczyły się od początku marca do lipca 1807 roku.

Jednym z wielu problemów obrońców twierdzy był brak gotówki do wypłacania żołdu. Początkowo chciano wybić pieniądze zastępcze z brązu, jednak w mieście nie było urządzeń ani specjalistów mogących wykonać to zadanie. Postanowiono więc wydać pieniądze papierowe o wartości 2, 4 i 8 srebrnych groszy. Wypisywali je na prostokątnych kartonikach uczniowie miejskiego gimnazjum. Stąd też poszczególne egzemplarze różnią się charakterem i wielkością pisma. Kolor natomiast związany był z wysokością nominału. Na awersie znalazł się numer kolejny bonu, informacja o miejscu oraz dacie emisji, poniżej nominał i królewska gwarancja wykupu – co było szczególnie istotne dla recepcji pieniądza. Na rewersie odbijano owalną tuszową pieczęć komendanta twierdzy. W celu zwiększenia wiarygodności bonów, dodatkowo podpisywali je starsi Domu Żeglarza.

Pomysł wydania tych pieniędzy przypisał sobie przywódca mieszczan kołobrzeskich z okresu oblężenia, kupiec i armator Joachim Nettelbeck (1738–1824), chociaż w rzeczywistości zaakceptowana przez komendanta twierdzy propozycja miała wyjść od kołobrzeskiego kupca Dresowa. Nettelbeck w swoich pamiętnikach powoływał się na zaobserwowane przez siebie praktyki plantatorów z kolonii holenderskich w Ameryce, używających w drobnych rozliczeniach podobnych pieniędzy. Bony, które obecnie należą do unikatów, według słów samego Nettelbecka stały się poszukiwane już wkrótce po zakończeniu oblężenia. Niewykupione sprzedawano jako pamiątki w cenach znacznie przekraczających ich wartość nominalną.

Mieszko Pawłowski