Dziewczyna z dzbanem

Teodor Axentowicz (1859–1938) należy do wybitnych artystów Młodej Polski. Był profesorem i rektorem krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych, organizatorem szkoły malarskiej dla kobiet, działał w Towarzystwie Artystów Polskich „Sztuka”, którego był współzałożycielem. Jego działalność koncentrowała się wokół wątków rodzajowych związanych przede wszystkim z folklorem Huculszczyzny oraz malarstwem portretowym.

Tematyka ludowa pojawiła się w twórczości Axentowicza podczas studiów monachijskich w latach 80. XIX wieku, kontynuował ją również w Paryżu, w pracowni E. A. Carolusa-Durana, wykorzystując szkice plenerowe wykonane podczas wyjazdów na Huculszczyznę, w okolice Kołomyi i Jamnej. Do najwcześniejszych obrazów odwołujących się do kultury huculskiej, obyczajów ludowych i obrzędowości należą: Pogrzeb huculski, Kołomyjka i Święto Jordanu. Wykonane w technice pastelu przedstawienie skupionej, zadumanej Hucułki jest jednym z wielu wariantów portretowych przedstawiających młodą wiejską dziewczynę z dzbanem lub gromnicą. Można je traktować jako studium przygotowawcze powiązane tematycznie z lubelską akwarelową wersją sceny Święta Jordanu (S/G/45/ML), w którym artysta przywołuje podobną postać. Obie noszą identyczne, barwne chusty i obszerne płaszcze z brunatnego sukna. W dłoniach trzymają zielono-brązowy dzban, w którym poświęconą podczas święta wodę wierni zabierali do domu, wierząc w jej uzdrawiającą siłę i ochronę przed złymi mocami.

Teodor Axentowicz jest uznawany za jednego z najwybitniejszych polskich mistrzów techniki pastelowej. Przy pomocy finezyjnej, delikatnie prowadzonej kreski i subtelnych, wyciszonych zestawień barwnych potrafił oddać zarówno charakter ludowych obrzędów, jak i walory urody kobiecej.

Anna Hałata